Silybum marianum Gaertn

خانواده :                                 Compositae

نام انگلیسی :         Milk thistle , Holy thistle

نام فارسی :                خار مریم ، ماری تیغال

گیاه دارویی خار مریم ، ماری تیغال Silybum marianum Gaertn

شکل شناسی گیاه

گیاه یک یا دو ساله ، بدون کرک ، با رنگ سیز مات ، خاردار و تقریبا مشابه با جنس کاردئوس است. ساقه ایستاده ، ضخیم، ساده ، یا کمی منشعب ، با شاخه های نسبتا ضخیم ، منتهی به یک کپع سبز و دارای شیار های طولی می باشد. برگ بزرگ ، دارای لکه های سفید در اطراف رگبرگ ها ، چند بخشی شانه ای ، با بخش های تخم مرغی – مثلثی ، خاردار ، پایینی ها در قاعده باریک شده به ابعاد ۱۲ * ۳۰ سانتی متر ، کروی ، با قاعده محدب ، براکته های گریبان بزرگ ، نهاده بر هم ، سبز -چرمی ، مژکدار و خاردار ، هر یک زائده وسیع سرنیزه لی ، خاردار و منتهی به نوکی در بخش پایینی خاردار و شانه ای ، گسترده – برگشته ، کمی بلند تر از گلچه ها ، براکته های داخلی سر نیزه ای است. فندوقه ها به طول ۶ – ۷ میلی متر ، واژتخم مرغی ، عرضا فشرده ، دارای سطح صاف ، با ناف قاعده ای ، با هاله انتهایی و حاشیه بلند ، جقه چند ردیفه ، با تارهای ریش دار ، با قاعده به هم آمده به صورت حلقه ای بی دوام است . زمان گل دهی آن اردیبهشت تا خرداد ماه می باشد.

محل رویش

شمال شرقی : گنبد کاووس ، بین گرگان و نوده ، آزادشهر ، البرز : کلاردشت ، امارت در دره هراز ، آذربایجان : دشت مغان ، غرب : کرمانشاه ، پشت کوه ، جنوب : خوزستان : ملاثانی در اهواز ، شوش ، حمیدیه ، رامهرمز ، ایذه ، فارس : کازرون ، بوشهر ، باغ مانی نزدیک بوشهر ، برازجان. این گونه در آسیا خصوصا منطقه مدیترانه ، اروپا و آمریکا منتشر شده است . گیاه در نقط مختلف ایران می روید.

قسمت مورد استفاده

میوه های رسیده خشک شده و پاپوس های آزاد شده دانه یا میوه

زمان برداشت قسمت مورد استفاده

بیشترین میزان فلاوونولیگنان های میوه پس از رشد و نمو کامل آن به دست می آید که در این حالت اکثر ترکیبات مزبور در پوست میوه تجمع دارند. خار مریم در اواخر بهار گل می دهد و در حد فاصل شهریور تا مهر ماه محصول برداری از آن صورت می گیرد. تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهد در کشت بهار میوه ها از اوایل تابستان به تدریج می رسند. هنگام رسیدن میوه ها ، گلچه ها خشک می شوند و تارهای بلند و سفید رنگ (پاپوس ها ) ظاهر می گردند. رنگ میوه های رسیده قهوه ای و براق است. میوه های رسیده به سهولت از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند. کاپیتول ها معمولا در یک مرحله برداشت می شوند. اواخر تیر – اوایل مرداد زمان مناسبی برای برداشت محصول می باشند.

نام تجاری دارو ساخته شده

ایران : قرص روکشدار لیورگل ۷۰ ؛ کپسول لیوومارین ؛ قرص ۶۵۰ میلی گرمی سیلیامد

آلمان : Alepa, Ardeyhepan,Hepa-Loges N , Hepar-Pasc, Heplant, Legalon

سوئیس : Legalon SIL , Legalon

موارد مصرف

• محافظت کننده مبد ، بهبود عملکرد ایمنی ، اشتها و کاهش تهوع در بیماران سیروزی
• کاهش عوارض جانبی در بیماران تحت شیمی درمانی
• احتمال پیشگیری یا درمان سنگ کیسه صفرا
• درمان اختلالات گوارشی

موارد مصرف مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده های بالینی

• درمان حمایتی هپاتیت حاد و مزمن ، سیروز ناشی از الکل ، دارو و سموم

موارد مصرف مورد تأیید کمیسیون E

• درمان مشکلات سوء هاضمه ، سمیت کبدی ، درمان حمایتی بیماری التهابی کبدی و سیروز کبدی

سایر موارد مصرف ( در طب سنتی )

• درمان فقدان قاعدگی ، یبوست ، دیابت ، تب یونجه ، خونریزی رحمی ، ورید های واریسی
• درمان بی اشتهایی ، اختلالات کیسه صفرا و طحال ، زردی ، هموروئید
• برگ های گیاه برای تحریک تولید شیر در زنان و برای درمان مالاریا استفاده می شدند.

موارد منع مصرف

• در افراد حساس به خانواده کاسنی منع مصرف دارد
• مصرف در سیروز جبران نشده توصیه نمی شود.

احتیاطات

اثرات جانبی

• تهوع ، استفراغ ، اسهال ، واکنش های آلرژیک خفیف
• یک مورد شوک آنافیلاکسی در اثر مصرف چای این گیاه گزارش شده است.
• فرآورده استاندارد شده دارای اثر ملین خفیف می باشد.

مصرف در بارداری و شیر دهی

• در زمینه مصرف گیاه در دوران بارداری اطلاعاتی موجود نمی باشد ، بنابران بهتر است از مصرف گیاه در این دوران بدون تجویز پزشک اجتناب نمود.
• منع مصرف شناخته شده ای برای استفاده از گیاه در شیر دهی وجود نداردو سابقه طولانی از مصرف آن توسط زنان شیرده برای تحریک تولید شیر وجود دارد.

مصرف در کودکان

• در زمینه مصرف گیاه در کودکان اطلاعاتی موجود نمی باشد بنابراین بهتر است مصرف گیاه در کودکان تحت نظر پزشک صورت گییرد.

تداخلات دارویی

•  آسپیرین : ممکن است متابولیسم آسپرین در بیماران مبتلا به سیروز کبدی را تقویت نماید
• سیس پلاتین : ممکن است از آسیب کلیوی ناشی از دارو پیشگیری شود.
• دی سولفیرام : امکان ایجاد واکنش های شبه دی سولفیرام در صورت مصرف فرآورده های حاوی الکل گیاه
• داروهای هپاتوتوکسیک : ممکن است از آسیب کبدی ناشی از این داروها جلوگیری نماید.
• تاکرین : کاهش عوارض جانبی کولینرژیک دارو
• هالوپریدول : فنوتیازین ها : سیلیمارین ها موجود در گیاه ، در ترکیب با دارو باعث کاهش پراکسیداسیون چربی می شود.
• فنتول آمین ، یوهیمبین : سیلیمارین موجود در گیاه اثر دارو را آنتاگونیزه می کند.
• داروهای ضد بارداری خوراکی (OCPs) : سیلی بینین گیاه می تواند فعالیت بتاگلوکورونیداز باکتریایی را مهار نماید، به این دلیل کلیرانس داروهایی که طول اثر آن ها به اثر این آنزیم در روده بستگی دارد، ممکن است تغییر یابد.
• پایین آورنده های قند خون ک تشدید هیپوگلیسمی
• شیمی درمانی ، استامینوفن : اثرات محافط کبدی گیاه می تواند سمیت کبدی ناشی از دارو را کاهش دهد.
• بیهوش کننده های عمومی : اثرات محافظ کبدی گیاه می تواند سمیت کبدی ناشی از دارو را کاهش دهد. توصیه می شود ۳ هفته قبل از عمل جراحی مصرف گیاه قطع نماید.
• سیکلوسپورین : گیاه باعث افزایش کلیرانس کبدی و کاهش سطح سرمی دارو می شود.

میزان مصرف

• ۱۲ – ۱۵ گرم دانه پودر شده برای دم کرده ها و سایر فرآورده های جالینوسی در روز در صورتی که توصیه دیگری نباشد.
• ۲۰۰ – ۴۰۰ میلی گرم سیلیمارین که در فرآورده های استاندارد شده به صورت سیلی بین اندازه گیری می شود.