Salvia officinalis L

خانواده :                                                                           Labiatae

نام انگلیسی :                                                    Sage, Garden sage

نام فارسی   :              مریم گلی دارویی,مریم گلی باغی,مریمیه,شلیبه

مریم گلی دارویی,مریم گلی باغی,مریمیه,شلیبه

شکل شناسی گیاه

گیاهی چند ساله ، دارای ریشه کم و بیش ضخیم که به طور مستقیم در خاک فرو می رود و دارای انشعاب های فراوانی است . ساقه مستقیم و ارتفاع آن بین ۵۰-۸۰ سانتی متر است. ساقه های جوان به رنگ سبز تیره و پوشیده از کرک های انبوه و خاکستری رنگ می باشند. برگ ها بلند و تقریبا قلبی شکل می باشند. برگ های پایینی دارای دمبرگ بلندی هستند در حالی که برگ های قسمت فوقانی ساقه دمبرگ کوتاهی دارند. سطح فوقانی و تحتانی برگ ها پوشیده از کرک های ظریفی هستند .گل ها به رنگ بنفش متمابل به آبی ، صورتی یا گاهی سفید و به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه روی چرخه های مخصوصی مشاهده می شوند روی هرچرخه ۵ تا ۸ گل وجود دارد. میوه کپسول و به رنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره می باشد. طول میوه ۲ – ۳ میلی متر و عرض آن ۲ میلی متر است. برگ ها بلند و به طول ۴ – ۱۰ سانتی متر و پهنای ۲ – ۵ سانتی متر است. گل ها دارای طول ۳/۵ سانتی متر و درشت ودارای دمگل کوتاهی نیز هستند. اندام های هوایی گیاه به خصوص برگ های محتوی اسانس است. رشد گیاه در سال اول کند است و گل دهی تا اوایل تابستان (تیر- مرداد) همچنان ادامه می یابد. تشکیل میوه از اواخر مرداد شرو ع می شود. بذرها  پس از رسیدن از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند.

محل رویش

منشأ این گیاه نواحی شمالی مدیترانه گزارش شده است و همه ساله زمین های زراعی وسیعی در شبه جزیره بالکان ، روسیه ، آمریکا، ایتالیا و همچنین کشورهای اروپای مرکزی و همچنین ایران برای کشت آن اختصاص می یابد. چند سال اخیر باوارد کردن بذر گیاه آن را در نقاطی از شمال ایران کشت نموده اند.

قسمت مورد استقاده :

قسمت هوایی گلدار گیاه

زمان برداشت قسمت مورد استفاده

چنانچه تکثیر توسط بذر انجام گیرد و بذر به صورت مستقیم در فصل پاییز کاشته شده باشد یا نشاء در فصل پاییز به زمین اصلی منتقل شده باشد ، می توان یک سال بعد محصول را برداشت کرد. تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهد که در سال می توان محصول را سه بار برداشت کرد. اولین برداشت قبل از گلدهی و  اوایل خرداد انجام می گیرد. دومین و سومین برداشت به ترتیب در تابستان و پاییز انجام می گیرد. گیاه در مرحله گلدهی حاوی بیشترین مقدار اسانس است. از این رو ظهر زمان مناسبی برای برداشت محصول است.

نام تجاری دارو ساخته شده

آلمان : Aperisan , Salbei curarina , Salvysat , Sweatosan N , Viru-Salvysat

موارد مصرف

• مصرف موضعی برای درمان خارش ناشی از گزیدگی حشرات ، ضایعات تبخالی ، زونا و پسوریازیس ، پیشگیری از ریزش مو و حفظ رنگ مو
• مصرف خوراکی در بی اشتهایی ، التهاب حنجره ، التهاب لوزه ، التهاب حلق ، تنفس بدبو ، زخم های دهانی ، بیماری لثه ، خستگی و آلزایمر
• به صورت دوش واژینال برای درمان عفونت های قارچی واژینال
• دم کرده گیاه در درمان نقاط تحت فشار ناشی از پروتزها و درمان حمایتی در اسهال
• در تعریق شبانه مثلا در بیماران مبتلا به سل همچنین در تعریق فراوان با علت روان تنی
• دارای اثر آنتی اکسیدان و آنتی اسپاسمودیک و قابض ؛ اثرات درمانی در قاعدگی دردناک و گالاکتوره

موارد مصرف مورد تأیید کمیسیون E

• مصرف خوراکی برای نفخ و اسهال ، قطع ترشح شیر
• اثر خفیف کاهنده فشار خون و قاعده آور
• دم کرده برای بندآوردن ، خونریزی زخم و رفع سردردهای عصبی
• شیرۀ گیاه در آب گرم برای خشونت صدا ، سرفه و تقویت حافظه
• به صورت موضعی در کاهش درد مفاصل
• گیاه در درمان حصبه ، مشکلات کبدی ، کلیوی ، سرماخوردگی و سرخک نیز کاربرد دارد.

موارد منع مصرف

• بارداری

احتیاطات

عمومی

• در بیماران دارای سابقه صرع یا سایر اخنلالات تشنجی و نیز در بیماران مستعد هیپوگلیسمی (مثل افراد مبتلا به دیابت) بهتر است با احتیاط مصرف شود.

اثرات جانبی

• سرگیجه ، تشنج ( در صورت مصرف عصاره های الکلی یا اسانس خالص به مدت طولانی ممکن است تشنجات صرعی بروز نماید)
• تاکی کاردی
• التهاب لب ها و التهاب سراسری مخاط دهان (با دوز بالا یا مصرف طولانی مدت) ، تحریک موضعی

مصرف در بارداری و شیر دهی

• مصرف اسانس خالص و عصاره های الکلی گیاه به صورت خوراکی در دوران بارداری منع شده است.
• مصرف گیاه در دوران شیردهی احتمال کاهش تولید شیر را به دنبال دارد.

مصرف در کودکان

• تمامی اسانس ها باید دور از دسترس کودکان نگهداری شوند. دوز کشنده اسانس گیاه برای کودک سه ساله حدود ۵ قاشق مربا خوری ( ۲۶ میلی لیتر) می باشد. گلو درد کودکان می تواند با غرغره کردن دم کرده برگ گیاه یا ۱ – ۲ قطره اسانس در ۱۰۰ میلی لیتر آب به صورت بی خطری درمان شود.

تداخلات دارویی

• دی سولفیرام : امکان ایجاد واکنش های شبه دی سولفیرام در صورت مصرف فرآورده های حاوی الکل گیاه
• ضد دیابت ها (انسولین و ضد دیابت های خوراکی ) : آنتاگونیزه شدن اثر دارو
• ضد تشنج ها : کاهش آستانه تشنج
• ارامبخش : امکان تشدید اثر آرامبخشی وجود دارد.

میزان مصرف

الف – خوراکی

• برگ خشک شده : ۱ – ۳ گرم ، ۳ بار در روز
• دم کرده : ۱ – ۳ گرم در ۱۵۰ میلی لیتر آب ، ۳ باردر ورز
• عصاره مایع خشک ( ۵/۵ : ۱ ووزنی / وزنی ) : ۰/۱۸ – ۰/۳۶ گرم ، ۳ بار در روز
• عصاره مایع (۱ : ۱ گرم در میلی بیتر ) : ۱ – ۳ میلی لیتر ، ۳ بار در روز
• عصاره مایع : ۱/۵ – ۳ گرم
• تنتور : ( ۱ : ۱۰ گرم در میلی لیتر ) : ۲/۵ – ۷/۵ گرم
• اسانس : ۰/۱ – ۰/۳ میلی لیتر
• شیره : شیره فشرده گیاه تازه در محافظ الکلی

ب – موضعی

• غرغره کردن یا دهان شویه : ۲/۵ گرم برگ خرد شده در ۱۰۰ میلی لیتر آب گرم دم  می شود؛ یا ۲ – ۳ قطره اسانس در ۱۰۰ میلی لیتر آب و یا ۵ میلی لیتر عصارۀ مایع رقیق شده در ۱ لیوان آب چندین بار در روز مصرف می شود.
• رنگ کردن : عصاره مایع الکلی رقیق نشده در مناطق مورد نظر به کمک برس یا سواپ استفاده می شود.