بیماری گلودرد
مقدمه
گلودرد یکی از فاش‌ترین مشکلاتی است که در پزشکی با آن مواجه هستیم. بیماران از این واژه برای بیان هرگونه احساس مشکل در گلو از خشکی گرفته تا درد واقعی استفاده می‌کنند. بنابراین آشکار کردن اینکه به راستی بیمار گلودرد دارد، مهم است. پدیداری نخستین ممکن است تنها درد باشد ولی بر حسب سختی آن باعث اختلال خوردن نسبت به جامدات و مایعات و گاهی ریزش بزاق دهان می‌شود.
علائم شایع
آغاز سریع گلودرد
گلودردی که هنگام خوردن شدیدتر است.
بی‌اشتهایی
سردرد
تب
احساس ناخوشی کلی
درد گوش در هنگام بلع (گاهی اوقات)
غدد برآمده و حساس به لمس در گردن
لوزه‌های سُرخ و درخشان که ممکن است لکه‌هایی از چرک داشته باشند.
عوامل افزایش‌دهنده خطر
چرک کردن استرپتوکوکی اخیر در دیگر اعضای خانواده
سیگار کشیدن
خستگی
هوای سرد و نمناک
جایگاه‌های شلوغ
مرکز مراقبت روزانه یا مدرسه
عامل گلودرد
باکتری‌های کوکوس گرم مثبت از نظر پزشکی به دو جنس استافیلوکوک و استرپتوکوک خویشی دارند. استرپتوکوکها به‌صورت زنجیر آمیخته از ۶ – ۴ کوکوس و گاهی به شماره ۵۰ عدد یا بیشتر دیده می‌شوند. این باکتری‌ها بی‌حرکت، بدون اسپور و شماری دارای کپسول هستند. گونه‌های آلفا همولیتیک (مولد هاله سبز در اطراف کلنی) ماده‌ای به نام آلفا همولیزین تولید می‌کنند که گویچه‌های سُرخ خون را ازهم پاشیده کرده و هاله سبزرنگ همولیز در محیط کشت آگار خون‌دار دیده می‌شود.
همولیزین هموگلوبین رامت هموگلوبین باز زیست می‌کند. گونه‌های بتا همولیتیک همولیزین تولید می‌کنند که هاله بی‌رنگی را در اطراف کلنی تولید می‌کند. بیش از ۹۰ درصد چرک کردن‌های استرپتوکوکی به‌وسیله استرپتوکوکهای بتا همولیتیک به نام گروه A ایجاد می‌شود. از بیماری‌های حاصل از این باکتری‌ها می‌توان التهاب گلو، گلودردهای استرپتوکوکی، تب رماتیسم و چرک کردن کلیه را نام برد.
گلودردهای نخستین
این‌گونه گلودردها بیشتر همراه با تب، لرز و دشواری در خوردن و بالا آوردن است. در این‌گونه گلودردها به هنگام بررسی آشکار می‌شود که سرتاسر گلو سُرخ و حتی بخش‌های چرکی پوشیده در پرده کاذب دیده می‌شود.
گلودردهای دومین
این بیماری گلو در اصل زائیده یا بر اثر ناهنجاری بیماری دیگری مانند مخملک، انواع تب‌ها و یا سرخک ایجاد می‌شود که در این هنگام در گلوی بیمار چرک و سُرخی دیده می‌شود.
گلودردهای همراه با دیفتری
در این‌گونه گلودرد بیشتر پرده‌ای سپید یا خاکستری روی لوزه‌ها را می‌پوشاند.
گلودردهای تب‌خالی
این‌گونه گلودردها با دیدن چند خال در لوزه و حتی گسترش تب خال‌هایی در دهان، لثه و زبان و کام می‌باشد که بعد روی لوزه را پوشش یا پرده کاذب می‌پوشاند.
گلودرد حاد
چرک کردن‌های ویروسی راه هوایی بالایی بیشتر با ساز و کار همسان بر حلق نیز اثر می‌گذارند. گاهی اوقات استرپتوکوک به‌جای اینکه مهاجم دومین باشد به‌عنوان پاتوژن نخستین عمل می‌کند. معمولاً بیمار از گلودرد شاکی است. لنفادنوپاتی گردنی و تب شایع است. اگر علت ویروسی باشد آبریزش بینی و سرفه خلط دار به دنبال چرک کردن سینه دیده می‌شود.
وجود ترشحات چرکی در دیواره گلو و لوزه‌ها، آغاز ناگهانی درد، دیسفاژی، تب، سردرد و غدد لنفاوی متورم و دردناک گردنی نشانه عفونت باکتریایی است. اگرچه نمونه‌گیری با سواب گلو همواره یاری کننده نیست ولی ممکن است عفونت باکتریایی را تا اندازه‌ای رد کند. آرام بخش‌های خوراکی و دریافت مایعات کافی و استراحت در بستر برای زمانی برابر ۳ تا ۴ روز باعث از میان رفتن خود به خود نشانه‌ها می‌گردد. درمان آنتی‌بیوتیکی تنها در صورت دودلی قوی به عفونت باکتریایی صورت می‌گیرد. تونسیلیت حاد در بزرگ‌سالان در برابری‌ای با کودکان نا شایع است. ولی برخورد بالینی در هـر گروه یکسان است.
عفونت کاندیدی‌ای برانگیزنده گلودرد می‌شود و در افراد دارای نقص ایمنی مانند دیابتی‌ها و بیمارانی که تحت شیمی درمانی و پرتو درمانی هستند و مبتلایان به لنفوم شایع است. خطر ابتلا به عفونت‌های قارچی در مبتلایان به ایدز بالاست. این بیماری را می‌توان از روش داروهای ضد قارچی موضعی و یا تزریقی در صورت وجود علائم سیستمیک درمان کرد.
آبسه پیرامون لوزه
این بیماری در اثر گردهمایی چرک میان کپسول لوزه و ماهیچه تنگ‌کننده فوقانی ایجاد می‌شود. این مشکل ممکن است به دنبال سلولیت پیرامون لوزه به وجود آید. بیمار از گلودرد شدید یک‌سویه که منجر به آشفتگی بلع گردیده، شاکی است. همین گونه باعث ناتوانی در خوردن آب دهان می‌گردد که منجر به آبریزش دهانی می‌شود. آوای بیمار کیفیتی شبیه به تکلم هنگام خوردن سیب زمینی داغ دارد. به علت تریسموس شدید بررسی دهان و حلق مشکل است. از تظاهرات دیگر بیماری، درد گوش همان سمت و آد نوپاتی گردنی است. روشن‌ترین نشانی بالینی، برافروختگی یک‌سویه لوزه است که باعث انحراف پایه زبان کوچک می‌شود.
برای سلولیت پیرامون لوزه، درمان آنتی‌بیوتیک رگی نیاز است. در صورت وجود آماس چرکی، تخلیه هم نیاز است. همه گیرترین جرم، استرپتوکوک بتا همولیتیک می‌باشد که درمــان آن پنی‌سیلین است. در بعضی از بیماران لوزه‌برداری پیشنهاد می‌شود.
حالات پراکنده
اختلالات خونی ممکن است خود را با گلودرد نشان دهند. آگرانولوستیوز و لوسمی حاد می‌توانند مایه ناتوان کردن سیستم ایمنی شده و منجر به نکروز دهان و زخم‌های گلو گردند که با درد شدید و خونریزی همراه است. ایدز هم می‌تواند به‌صورت تونسلیت و یا فارنژیت حاد راجعه خود را نشان دهد.
گلودرد مزمن
فاش‌ترین علت گلودرد مزمن در بالغین فارنژیت مزمن است. مصرف دخانیات و الکل محرک مخاط گلو می‌باشند. به‌طور آشکار لوزه‌های عفونی مزمن، با ذرات عفونی سفت و سخت سفید در کریپتهای لوزه همراه می‌باشند که می‌توانند مایه ناراحتی در گلو گردند. فتق هیاتوس همراه با ریفلاکس و برگشت اسید می‌توانند منجر به گلودرد مزمن ثانوی به برافروختگی حلق گردد. درمان، محافظه‌کارانه و شامل کارهایی جهت کاهش عوامل محرک می‌باشد. در موارد ویژه‌ای نیاز به برداشتن لوزه خواهد بود.
در هر بیمار با گلودرد مزمن باید به بدخیمی حفره دهان یا گلو شک کرد. علائم مهم همراه عبارت‌اند از کاهش وزن، آشفتگی بلع، خشونت صدا و پیشینه سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل، که این شناسایی را با احتمال بیشتری مطرح می‌کنند.
مونونوکلئوز عفونی
مونونوکلئوز عفــــــونی (تب غده‌ای) به‌صورت همگانی در سنین ۱۱-۱۹ سال و به‌صورت گلودرد حاد دیده می‌شود. لوزه‌ها به‌طور آشکار بزرگ‌تر از معمول بوده، با پوشش اگزودایی پوشیده شده‌اند. بزرگ شدن غدد گردنی نمایان است و خون‌مردگی ممکن است در کام دیده شود. گاهی هپاتواسپلنومگالی ممکن است قابل‌لمس باشد. شناسایی با یافتن لنفوسیت‌های آتیپیک در خون محیطی تأیید می‌گردد. در بیشتر موارد آزمایش مونوتست یا پل بونل مثبت خواهد شد.آنتی‌بیوتیک‌ها بی‌ارزش هستند ولی اگر با شک به استرپتوکوک آموکسی سیلین تجویز شد احتمال بروز خارش پوستی در بیمار وجود دارد.
درمان
آزمون‌های شناسایی می‌توانند دربرگیرنده بررسی‌های آزمایشگاهی مانند کشت یاخته‌های گلو و شمارش یاخته‌های خونی باشند. کشت یاخته‌های گلو، درست‌ترین راه شناسایی عفونت استرپتوکوکی گلو است.
برای بزرگ‌سالان یا کودکانی که بتوانند قرقره کنند، از قرقره چای تسکین‌بخش استفاده کنید. پررنگی معمول چای را دو برابر کنید و هر زمان که بجا باشد، از قرقره گرم یا سرد استفاده کنید.
برای نمناک کردن از مرطوب کننده اولتراسونیک بخور سرد استفاده کنید. این کار احساس سفتی و خشکی گلو را تسکین می‌بخشد. مرطوب‌کننده را هرروز تمیز کنید.
از لوازم نمناک و گرم برای آرامش درد غدد متورم استفاده کنید.
ممکن است نیاز باشد برای زمانی برابر ۲۴ ساعت پس از آغاز درمان با آنتی‌بیوتیک، کودک را قرنطینه کرد.
داروها
درمان شکل ساده آنژین کمپرس گرم و قرقره با محلول ضدعفونی و سولفامید است. در آنژین چرکی آنتی‌بیوتیک مانند پنی‌سیلین هم تجویز می‌شود. گاه آنژین حاد به مزمن تبدیل می‌شود. آنژین مزمن یک کانون عفونی است که همیشه سم باکتری را وارد جریان خون می‌کند و عوارض رماتیسم و آندوکاردیت را موجب می‌شود. در این موارد لازم است که لوزه را عمل کرد.
مواد غذایی مفید در زمان گلودرد
خرما، آب هویج، عسل، آب‌لیمو با آب نیم گرم، لیم، شیر، شربت توت و دم‌کرده مرزه و زیره سیاه برای گلودرد مفید هستند.
