آمپول مگسترون و پیشگیری از بارداری
آمپولهاي پيشگيري از بارداري يكي از روشهاي هورموني جلوگيري از بارداري ميباشند كه بعد از قرصهاي تركيبي و شيردهي، در پيشگيري از حاملگي بسيار موثر هستند. اين آمپولها در هر محدوده سني براي زنان و حتي زناني كه سابقه حاملگي نيز ندارند، قابل استفاده ميباشد.
آمپولهاي جلوگيري از بارداري كه فعلا در ايران مورد استفاده قرار ميگيرند دو نوع هستند:
۱- آمپولهاي سه ماهه كه داراي هورمون پروژسترون ميباشند و DMPA يا مگسترون ناميده ميشوند.
۲- آمپولهاي يك ماهه كه تركيبي از استروژن و پروژسترون ميباشند و سيكلوفم ناميده ميشوند.
آمپول مگسترون DMPA يك روش تزريقي پيشگيري از بارداري است كه طي دورههاي سه ماهه تزريق ميشود. ماده موثر اين آمپول دپومدروكسي پروژسترون استات ۱۵۰ ميلي ليتر بوده و ميزان اثر بخشي آن ۷/۹۹ درصد ميباشد.
مكانيسم عمل این روش به صورت جلوگيري از تخمكگذاري، افزايش موكوس دهانه رحم و تاخير در رساندن اسپرم به داخل رحم، و تاثير بر مخاط آندومتر (مخاط داخلي) رحم می باشد.
از مزاياي آمپولهاي سه ماهه پيشگيري از بارداري می توان به اثر بخشي بالا و سهولت استفاده آن، قابل استفاده در هر دوره سني (به جز افراد زير ۱۶ سال)، فواصل زماني طولاني (دورههاي سه ماهه)، قابل استفاده در دوران شيردهي و افزايش شير مادر، مناسب براي افرادي كه در استفاده روزانه از روشهاي جلوگيري از بارداري مشكل دارند، كاهش ابتلا به سرطانهاي آندومتر و تخمدان، بيماريهاي التهابي لگن (PID)، کاهش كم خوني، کاهش فيبروم رحمي، کاهش حاملگي خارج از رحم (EP)، کاهش متيل اشمرز و مشكلات قبل از قاعدگي(PMS) ، افزايش ندادن عوارض استروژني به دليل نداشتن هورمون استروژن، عدم نياز به قطع مصرف آمپول قبل از اعمال جراحي بزرگ، مناسب براي زناني مبتلا به ديابت يا ناراحتي تيروئيد، تداخل نداشتن با تماس جنسي، قابل استفاده در زناني كه سابقه سردرد ميگرني دارند (به شرط آن كه منجر به افزايش سر درد شديد نشود) و همچنین قابلیت استفاده خانم هایی كه سابقه حاملگي ندارند، اشاره کرد.
نکته ای که نیاز به توجه دارد این است که مصرف آمپول DMPA در افراد زير ۱۶ سال، به دليل احتمال اثرات منفي بر رشد استخواني توصيه نميشود.
همچنین از معايب این آمپول ها می توان به تاخير در بازگشت باروري (باروري ۶ ماه تا يك سال بعد از آخرين تزريق صورت ميگيرد)، عدم پيشگيري از بيماريهاي مقاربتي از جمله HIV، احتمال افزايش شديد وزن (بهتر است در زنان بالاي ۹۰ كيلو تزريق نشود)، آمنوره و اختلالات قاعدگي (كه به صورت لكه بينيهاي مداوم و گاهي خونريزيهاي شديد ظاهر ميشود)، و لزوم تزريق در فاصلههاي سه ماهه و مراجعه به مراكز خاص درماني جهت تزريق اشاره کرد.
در بعضی موارد مصرف آمپولهاي سه ماهه منع شده است که این موارد شامل بارداري يا شك به احتمال آن، سرطان پستان، بيماري شديد قلبي، خونريزي واژينال بدون علت مشخص، سابقه سكته مغزي، اختلالات شديد انعقادي، ترومبوآمبولي يا سابقه آن، بيماري ديابت كنترل نشده، ديابت با ضايعه عروقي يا ابتلا به ديابت با سابقه بيست ساله، فشار خون كنترل نشده، بيماريهاي شديد كبدي (آدنوم كبدي)، و حساسيت به هورمونهاي استروئيدي می باشند.
زمان شروع تزريق آمپول DMPA
اولين تزريق از روز ۱ تا ۵ قاعدگي انجام ميشود (اين تزريق معمولا در مراكز بهداشتي درماني صورت ميگيرد) و بعد از اولين تزريق تا يك هفته استفاده از كاندوم ضرورت دارد.
درمادران غير شيرده بلافاصله پس از زايمان و تا ۳ هفته بعد از آن امكان تزريق وجود دارد و نياز به قاعدگي مادر نميباشد.
در خانم هایی که سقط جنین داشته اند، ۵ روز اول بعد از سقط تزريق انجام ميشود و اگر مادري بعد از ۵ روز، با جواب منفي BHCG (تست حاملگي) مراجعه كند، ميتوان تزريقي براي او انجام داد. در غير اين صورت و نداشتن جواب آزمايش بايد تا شروع قاعدگي صبر كند.
در مادران شيرده در صورت قاعده نشدن مادر و تغذيه شيرخوار فقط با شير مادر،۶ هفته پس از زايمان اولين تزريق انجام ميشود و در صورت قاعده شدن مادر، تزريق از روز ۱ تا ۵ قاعدگي صورت ميگيرد و تا يك هفته بايد از كاندوم استفاده شود.
فاصله زماني تزريقات بعدي،۳ ماه بعد از تزريق قبلي ميباشد. ميتوان اين تزريق را ۲ هفته زودتر يا ۲ هفته ديرتر انجام داد.
نکته ای که وجود دارد این است که در صورتي كه فردي بعد از ۲ هفته با جواب آزمايش BHCG منفي مراجعه كند، ميتوان تزريق بعدي را انجام داد.
افرادی که از این آمپول ها استفاده می کنند، در صورت بروز هر يك از علايم زير در هنگام استفاده از DMPA بايد فوري به بيمارستان مراجعه نمایند.
– خونريزي شديد يا طولاني
– سر درد شديد همراه با تاري ديد و اختلالات بينايي (ديدن خطوط زيگزاكي، برق زدن چشم يا فلاشينگ و …)
– زردي چشم و پوست
– افزايش فشار خون
– اختلال در تكلم و اختلال در حركت
– تاخير در قاعدگي (در صورتي كه سابقه قاعدگي منظم در هنگام استفاده از DMPA داشته است)
اگر فردي در زمان مصرف DMPA باردار شود، احتمال افزايش مرگ و مير نوزادي بدليل كاهش وزن هنگام تولد (IUGR) وجود دارد. بنابراين افراد ذكر شده بايد تحت مراقبتهاي ويژه دوران بارداري باشند.
منبع: سایت اداره بهداشت و درمان دانشگاه تهران