Aloe vera L
خانواده: Liliaceae
نام انگلیسی: medicine aloe
نام فارسی: صبر زرد طبی،صبر،شاخ بزی
الوئه ورا یا صبر زرد طبی Aloe vera L
شکل شناسی گیاه
گیاه پایا ،بوته هایی با بن محکم ،گیاه گوشتی و اب دار ،بدون ساقه ،سبز مات یا سبز زیتونی،گاهی متمایل به صورتی است . ساقه دارای تیرک گل برافراشته ،به ارتفاع ۹۰-۱۳۵سانتی متر غالبا ساده یا دارای شاخه های کم و نازک می باشد . برگ بن رست و طوقه ای افراشته،واقع روی ساقه ای بسیار کوتاه،گوشتی ،ناودانی شکل متورم با مقطع ،به طول ۳۰-۴۵ سانتی متر ،دوردیفی،متعدد،دارای نوک تیز ،سخت و گزنده،درپایین دارای غلاف پهن همپوش ،درحاشیه خار دار ،با خار های پهن نوک تیز ،سبز مات غالبا دارای لکه ها یا نقاط سفید رنگ است گل صورتی یا زرد،نارنجی ،گاهی زرد لیمویی،مجتمع در خوشه هایی به طل ۴۵سانتی متر در انتهای تیرک گل است. جام گل لوله ای یا استوانه ای ،دارای قطعات تقریبا خمیده و هم قد،پرچم ها هم قد جام،خامه خارج شده از جام است موسم گل اسفند و اردیبهشت ماه است .
محل رویش گیاه
گیاه غیر بومی ،غالبا کاشته شده در سراسر سواحل و جزایر خلیج فارس به خصوص در گورستان ها بر مزار مردگان می کارند
قسمت مورد استفاده
شیرابه ی تازه یا خشک شده ی برگ ها ،ژل مایع حاصل از برگ های تازه .
زمان برداشت قسمت مورد استفاده
برگ های صبر زرد دو ترکیب داروی متفاوت تولید می کند، ژل صبر زرد در مرکز برگ های اب دار تولید می شود و شیرابه ی زرد رنگ تلخ گیاه در سلول های مجاری سطح داخلی غشای برگ ها تولید می شود .با برش برگ ها شیرابه از ان خارج می شود در صورتی که ژل گیاه از طریق فشردن برگ ها یا به کمک عصاره گیری با حلال ها به دست می اید. برای تهیه ی شیرابه برگ های بیرونی را در ماه های شهریور ویا مهر پس از چند روز بارندگی بردیه و با حالت ایستاده و فشرده به هم در داخل ظرف ویا گودالی که در زمین کنده شده و کف ان به وسیله ی پوست بز و یا اسب مفروش گردیده قرار می دهند .پس از ۲۴ساعت شیرابه ی حاصل را در یک ظرف مسی بر روی اتش مستقیم به مدت ۴ ساعت تبخیر می نمایند . تغلیظ شیرابه ممکن است در هوای ازاد در افتاب ،بدون حرارت نیز صورت بگیرد .
نام تجاری دارو ساخته شده
ایران :ژل ۱۵%الفاهیدروکسید اسید؛کرم تی تری اویل
فرانسه :Veraskin
موارد مصرف شیرابه مورد تایید سازمان بهداشت جهانی براساس داده های بالینی
- درمان کوتاه مدت یبوست گاهگاهی
سایر موارد مصرف شیرابه (درطب سنتی )
- به صورت خوراکی به عنوان مسهل قوی در درمان یبوست (در افرادی که دچار شقاق مقعد،همورویید یا جراحی اخیر انورکتال شده اند) و نیز برای اماده سازی بیمار برای تست های تشخیصی دستگاه گوارش
- درمان درماتیت سبوره ای ،زخم معده،سل و عفونت های قارچی و نیز برای کاهش سطح گلوکز خون
موارد مصرف ژل
- درمان موضعی زخم های کوچک و اختلالات التهابی پوست،تحریکات پوستی خفیف شامل سوختگی های حرارتی درجه یک و دو و سوختگی های حاصل از تشعشع،کبودی ها و خراشیدگی ها
- در صنایع آرایشی به عنوان مرطوب کننده در مایعات،کرم ها،لوسیون های ضد آفتاب،کرم های اصلاح،کرم های لب،پمادهای ترمیم کننده و ماسک های صورت
- به عنوان ضد باکتری و در درمان گزیدگی حشرات
سایر موارد مصرف ژل (درطب سنتی)
- درمان آکنه،هموروئید،پسوریازیس،کم خونی،گلوکوم،زخم معده،سل،کوری،درماتیت سبوره ای،عفونت های قارچی
- مصرف گیاه برای درمان کرم،آرتریواسکلروز،فقدان قاعدگی،مشکلات قاعدگی،عفونت،تومور،بیماری های پوستی و کولیک
موارد منع مصرف شیرابه
شیرابه ی گیاه در بیماران مبتلا به انسداد یا تنگی روده ،اتونی ،کاهش شدید اب بدن همراه با تخلیه الکترولیت ها یا یبوست مزمن ،بیماری های التهابی روده از قبیل :کرون،کولیت اولسراتیو،اپاندیسیت،سندرم روده ی تحریک پذیر و دیورتیکولیت بهتر است استفاده نشود
در بیماران مبتلا به کرامپ،کولیک ،همورویید ،نفریت،یا هر نشانه ی شکمی مانند درد،تهوع،یا استفراغ که علت ان تشخیص داده نشده باشد و خونریزی شدید قاعدگی ،همچنین مصرف بیش از ۸-۱۰روز منع مصرف دارد
موارد منع مصرف ژل
ژل گیاه در بیمارانی که به گیاهان خانواه لاله حساسیت دارند ،منع مصرف دارد
احتیاطات عمومی
الف-شیرابه
- به دلیل وجود گلکوزیدهای انتراکینونی در شیرابه گیاه ،مصرف مداوم ان بیش از ۱-۲هفته توصیه نمی شود ،زیرا خطر اختلال در تعادل الکترولیت ها وجود دارد
- توصیه می شود فراورده های ملین گیاه فقط در صورتی که تغییرات رژیم غذایی یا ملین های حجیم کننده مؤثر نباشند ،مصرف شوند
- خونریزی رکتال یا نارسایی در حرکات شکمی تا ۲۴ ساعت بهد از مصرف مسهل ها ممکن است نشان دهنده ی شرایط خطرناک باشد
- مصرف مزمن گیاه ممکن است ایجاد وابستگی یا نیاز به افزایش دوز ،اختلالات تعادل اب و الکترولیت و کولون اتونیک به همراه نارسایی عملکرد ان نماید.مصرف مسهل های محرک به مدت بیش از دو هفته نیاز به نظارت پزشکی دارد.
- سوء مصرف مزمن به همراه اسهال و از دست دادن مداوم اب و الکترولیت ها می تواند باعث ایجاد البومینوری،ادار خونی ،نارسایی قلبی وعصبی-عضلانی گرددو.مورد اخیر به ویژه زمانی که همراه با گلیکوزید های قلبی ،مدرها،وریشه ی شیرین بیان مصرف شود ،ممکن است بروز نماید.
ب-ژل
- ژل گیاه به دلیل این که نسبت به فعالیت های انزیمی ،اکسیداتیو و تخریب میکروبی حساس می باشد باید به صورت تازه تهیه شود
- مصرف خوراکی ژل گیاه باعث کاهش سطح قند خون می شود ،بنابر این در افرادی که اختلالات قند خون دارند باید به دقت مصرف شود
اثرات جانبی شیرابه
- اسپاسم های شکمی و درد (حتی با مصرف یک دوز واحد)
- اسپاسم های شکمی کولیکی ،درد و تشکیل مدفوع ابکی،الدوسترونیسم ثانویه ناشی از اسیب توبول های کلیه (در مصرف بیش از اندازه )
- هپاتیت ،اختلالات الکترولیتی نظیر هیپوکالمی و هیپوکلسیمی،اسیدوز متابولیک،سوء جذب،کاهش وزن،البومینوری و ادرار خونی (با سوءمصرف مزمن ملین های انتراکینونی)
- مهار حرکت روده ،تشدید اثر استرویید های قلبی،در موارد نادر اریتمی قلبی وادم (در اثر کاهش پتاسیم)
- بدترشدن ضعف وکاهش فشار خون وضعیتی (مصرف مکرر ملین های محرک در بیمارستان من)
- اسهال چرب و دفع پروتیین ناشی از اختلال هضم و جذب گوارشی همراه با کاهش البومن خون ،اگزمای حلقوی و درماتیت پاپولار
- دفع مقادیر زیاد کلسیم در مدفوع و نرمی استخوان های ستون مهره ها
- پیگمانته شدن ملانوتیک مخاط کولون ( ملانوز کاذب کولون ) در افرادی که ملین های انتراکینونی را برای طولانی مدت مصرف نموده اند دیده شده است . این پیگمانتاسیون از نظر بالینی بی خطر بوده م معمولا طی ۴–۱۲ ماه پس از قطع دارو بر میگردد
اثرات جانبی ژل
- گزارش های اندکی در مورد درماتیت تماسی و احساس سوزش پوستی بدنبال مصرف موضعی ژل گیاه بر روی پوست اسیب دیده وجود دارد . این واکنش ها به دلیل الودگی فراورده با انتراکینون های گیاه بوده و به صورت درمانتیت منتشر،واکنش های الرژیک حاد تاولی وکهیر تماسی نیز دیده شده است.
- مصرف در بارداری و شیر دهی
- مصرف خوراکی شیرابه گیاه در دوران بارداری و شیر دهی توصیه نمی شود (مگر باتجویز پزشک و با در نظر گرفتن منافع و مضرات ناشی از تجویز ان )
- در زمینه ی مصرف موضعی ژل این گیاه در دوران بارداری و شیر دهی اطلاعاتی موجود نمی باشد.
مصرف در کودکان
- مصرف خوراکی شیرابه در کودکان زیر ۱۰ سال منع شده است
- مصرف ژل گیاه در نوزادان به دلیل احتمال تماس با دهان نوزاد و طعم تلخ ان توصیه نمی شود
تداخلات دارویی
- دارو های خوراکی :امکان کاهش جذب دارو های خوراکی به دلیل کاهش زمان تخلیه روده
- گلیکوزید های قلبی ،ضد اریتمی ها :تشدید اثر دارو به دلیل هیپو کالمی ناشی از مصرف طولانی مدت شیرابه گیاه
- دیورتیک های تیازیدی،کورتیکواسترویید ها : تشدید اختلال در تعادل الکترولیت ها
- سرکوب کننده های سیستم ایمنی :اثرات شناخته شده گیاه در تنظیم سیستم ایمنی ،می تواند با فعالیت این دارو تداخل ایجاد کند
- پایین اورنده ی قند خون و انسولین : احتمال تداخل به علت اثرات هیپوگلیسمیک ژل گیاه
میزان مصرف
الف-خوراکی
شیرابه:بهترین میزان مصرف برای هر فرد ،کمترین میزانی است که ایجاد مدفوع نرم می کند .برای ایجاد اثر میلنی در بزرگسالان و کودکان زیر ۱۰ سال شیرابه ی خشک شده ای که دارای ۱۰-۳۰ میلیگرم هیدروکسی انتراکینون باشد در روز مصرف می شود
ب-وضعی
ژل :ژل تازه با فراورده های حاوی ۱۰–۷۰ % ژل تازه به صورت موضعی و به دفعات دلخواه مصرف می شود
نکته:شیرابه ی گیاه به صورت موضعی مصرف نمی شود
