Citrus aurantium L

خانواده :                      Rutaceae

نام انگلیسی :         Bitter orange

نام فارسی :             نارنج ، نارنگ

گیاه دارویی نارنج Citrus aurantium L

شکل شناسی گیاه

درختان نواحی معتدل ، با ارتفاع ۳-۵ متر ، دارای برگ های دائمی سبز و تیغ دار است. ساقه یا تنه پوشیده از پوست تقریبا صاف و متمایل به خاکستری یا کم و بیش سبز ، دارای تاجی انبوه و کروی ، غیر منظم و تقریبا با شاخه های تیغ دار است. برگ پایا ، متناوب ، بیضی ، تخم مرغی – پهن دراز ، با ۸-۱۰ سانتی متر طول ، کامل یا در حاشیه سینوسی و کنگره ای ، در رو سبز تیره براق ، در پشت سبز کم رنگ ، دمبرگ باله دار است. گل ها سفید برفی، معطر ، مجتمع به صورت گروهی ، پرچم ها ۲۰ عدد یا بیشتر ، میوه دارای بزرگی متوسط ، کروی ، گاهی تخم مرغی ، در دو قطب فرو رفته ، سطح آن معمولا دارای برجستگی های کوچک و نا صاف ، زرد نارنجی دارای درون بر آبدار ،ترش و نسبتا تلخ ، هر قاچ آن شامل ۱-۸ دانه است. موسم گل دهی آن اردیبهشت ماه می باشد.

محل رویش

این گیاه به صورت کاشته شده در نواحی شمالی به ویژه مازندران ، گیلان ، گرگان ، جنوب و جنوب شرقی ایران فراوان می باشد. خاستگاه جنس سیتروس به ویژه آن هایی که خوراکی هستند اصولا جنوب شرقی آسیا می باشد. منشأ اولیه گیاه نواحی شمالی هندوستان تشخیص داده شده است ولی امروزه در غالب نواحی معتدل و مساعد از جمله در ایران و به طور عمده در استان های گیلان ،مازندران و فارس پرورش داده می شود.

قسمت مورد استفاده

پوسته خارجی میوه های رسیده ف گل ها ، دانه ها و اسانس

زمان برداشت قسمت مورد استفاده

در اواسط بهار گل های نارنج شکفته می شوند و سریا ریزان می باشند. برای مصارف دارویی ، بهار نارنج را به صورت غنچه نشکفته ، هنگام صبح پس از آنکه ذرات شبنم خشک شد از درخت می چینند و به سرعت در تاریکی خشک می کنند.

نام تجاری دارو ساخته شده

در کشورهای مختلف دنیا به صورت ترکیبی در فرآورده ها موجود می باشد.

موارد مصرف

• پوسته میوه به عنوان درمان حمایتی در اختلالات معده ، برای مثال در نارسایی تشکیل شیره معده و بهبود نفخ معده
• به عنوان ضد قارچ ، درمان گلودرد
• بهبود زعم و عطر چای گیاهی
• به عنوان درمان جایگزین در بی خوابی ، اضطراب و صرع

موارد مصرف مورد تأیید کمیسیون E  براساس داده های بالینی

• پوست میوه در درمان بی اشتهایی و اختلالات سوء هاضمه ، تسهیل در افزایش وزن
• برگ ها و گل ها به صورت دم کرده در موارد خفیف بی خوابی کودکان و بزرگسالان

سایر موارد مصرف( در طب سنتی )

درمان افتادگی رحم غ مفعد یا رکتوم ، اسهال خونی ، درد شکمی و سایر اختلالات دستگاه گوارش

موارد منع مصرف

منع مصرف برای گیاه گزارش نشده است.

احتیاطات

عمومی

• بیماران مبتلا به زخم های معده یا روده به دلیل اثر سمی گیاه بر دستگاه گوارش بهتر است از مصرف آن اجتناب نمایند.
• مصرف گیاه در مبتلایان به بیماری های قلبی عروقی ، اضطراب یا بی خوابی با احتیاط صورت گیرد.

اثرات جانبی

• حساسیت به نور ( به خصوص در افرادی که پوست روشن دارند)
• قرمزی پوست ، تاول ، پوستول ، التهاب شدید پوست همراه با پوسته پوسته شدن ، دانه های رنگی

مصرف در بارداری و شیر دهی

از مصرف گیاه در دوران بارداری و شیر دهی به دلیل اثرات ناشناخته گیاه ، بهتر است اجتناب شود.

مصرف در کودکان

گیاه ممکن است در کودکان بی خطر نباشد ، به دلیل اینکه مصرف مقادیر بالای آن می تواند ایجاد کولیک روده ای ، تشنج و مرگ نماید.

تداخلات دارویی

ضد پر فشاری خون ها ؛ ضد اضطراب ها ، آرامبخش ؛ اختمال کاهش اثر

میزان مصرف

• دم کرده : ۲ گرم پوست میوه خرد شده ، در ۱۵۰ میلی لیتر آب جوشیده ، ۳ بار در روز
• خیسانده سرد : ۲ پرم در ۱۵۰ میلی لیتر آب سرد به مدت ۶-۸ ساعت خیسانده شده ، گاهی هم زده می شود ، صاف شده و قبل از نوشیدن گرم می شود. میزان مصرف آن ۳ بار در روز می باشد.
• عصاره مایع : ۱-۲ گرم به صورت خوراکی در روز
• تنتور : ۲–۳ گرم به صورت خوراکی در روز