Mtricaria chamomilla L
خانواده : Compositae
نام انگلیسی : German chamomile / Common chamomile
نام فازسی : بابونه دارویی / بابونه اروپایی
گیاه دارویی بابونه Mtricaria chamomilla L
شکل شناسی گیاه
گیاهی یکساله ، بدون کرک یا کرکدار ، به ارتفاع ۲۰ – ۳۰ سانتی متر ، ایسناده یا خیزان است. ساقه کمی سخت منفرد ، ایستاده یا خیزان ، در پایین دارای انشعابات متراکم ، ایستاده و برگدار است. برگ به ابعاد ۵ – ۱۸ *۱۵ – ۱۶ میلی متر ، دارای دمبرگ کوتاه یا فاقد آن ، پهنک پهن دراز با ۲ – ۳ بار تقسیمات شانه ای عمیق مرکب از ۶ – ۱۲ قطعه دور یا نزدیک هم ، خطی ، به عرض ۰/۲ – ۰/۵ میلی متر ، کمی غضروفی و نوکدار ، برگ های پایینی تقریبا دوبار بلندتر از بالائی ها ، دمبرگ در جهت انتها به تدریج پهن شده هست گل سفید ، غیر هم جنس ، مجتمع در کپه های شعاعی ، منفرد و انتهایی در گل آذین دیهیمی شکل و تنگ با کپه های معدود ، گریبان وسیع ، واژ مخروطی به عرض ۵ – ۸ و طول ۳ – ۴ میلی متر ، براکته های بدون کرک ، همپوش ، کم و بیش غیر هم قد ، پهن دراز یا واژ تخم مرغی باریک ، در انتها کند یا نوکدار ، در سطحشتی سبز ، در حاشیه شفاف و قلبی شکل ، نهنج مخروطی ، بدون کرک ، گل های زبانه ای حاشیه سفید ، ۵ – ۱۲ عدد به طول ۵ – ۹ میلی متر ، دارای سه دندانه گسترده یا برگشته ، گل های مرکزی کپه زرد ، تقزیبا لوله ای ، نرماده ،در میانه طول لوله شده ،فشرده ، در انتهای عریض دارای ۵ دندانه است. میوه فندقه ، پهن دراز ، به طول ۰/۸ – ۱ میلی متر ، قهوه ای رنگ ، در سطح شکمی دارای ۵ برجستگی طولی ، بدون جقه ، فندوقه های گل های حاشیه ای دارای تاجک غشایی و بی دوام ، تقریبا به طول ۰/۵ – ۱ میلی متر است. موسم گل دهی اسفند تا اردیبهشت ماه می باشد.
محل رویش
در ایران : بین خرم آباد و درود ، اندیمشک ، هفتگل ، شوشتر رامهرمز به طرف رام شیر ، ایذه ، تهران و اطراف ، دربند. این گیاه تقریبا در تمام نقاط جهان به صورت خودرو می رویید. کشورهای تولید کننده بابونه عبارتند از : مجارستان ، روسیه ، آرژانتین ، آلمان ، چک ، اسلواک ، فنلاند ، مصر و اخیرا هندوستان
قسمت مورد استفاده
گل ها ، سرشاخ های گلدار
زمان برداشت قسمت مورد استفاده
زمان مناسب برای برداشت گل هنگامی که گل ها کاملا باز شده باشند.گل ها را باید حداکثر به همراه ۵ سانتی متر از دم گل برداشت کرد. برداشت گل به همراه مقدار بیشتری دم گل سبب کاهش کیفیت اسانس می شود. برداشت به موقع گل ها بسیار مهم است. اگر گل ها زودتر یا دیرتر از موعد مقرر برداشت شوند در کاهش کیفیت مواد مؤثره نقش مؤثری دارند. گل ها هنگامی که کاملا باز می شوند از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند. مقدار اسانس گل ها در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است. ظهر هنگام تابش آفتاب ، گل ها از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند.برداشت گل ها در روزهای ابری و سرد مناسب نیست د راین شرایط از مقدار اسانس گل ها کاسته می شود. زمان جمع آوری از اردیبهشت تا شهریور و مهرماه است هر بار ۸ – ۱۰ چین از ان برداشت می شود. (بابونه تابستانی و زمستانی است)
نام تجاری دارو ساخته شده
ایران : پودر آلتیب ، کارامین ، شیرنوش ، بخور طبی دینه ؛ قطره بابونه ، گاسترولان ، پروستاتان ؛ قطره (دهانشویه )ماتریکا ؛ کرم کامیل ؛ محلول کامیلان ، کامی سل ؛ محلول خوراکی ها
آلمان : Kamillosan /Kamille N / Kamillin/ Eukamillat/ Chamo S/ Azulon
سوئیس : Kamillex / Kamillosan / Kamillofluid /
انگلیس : Ashton & Parsons Infants Powder / Kamillosan
موارد مصرف
- مصرف خوراکی در اختلالات خفیف خواب ، سردردهای میگرنی ، اضطراب ، بیقراری
- در درمان زخم معده ، درمان کمکی در حالت های التهابی خفیف دستگاه گوارش ، اسهال ، نفخ و بیماری مسافرت
- اختلالات قاعدگی ؛ اپیدر مولیز تاولی ، تحریک چشم ، هموروئید
- مصرف خوراکی در التهاب سراسری مخاط دهان ، التهاب مثانه همراه با خونریزی
- مصرف موضعی برای تحریم متابولیسم پوستی ، درمان سوختگی های جلدی ، دارای اثرات ضد باکتری و ضد ویروسی ، کمک به بهبود زخم ، درمان اگزما
موارد مصرف مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده های بالینی
- مصرف خوراکی در درمان علامتی ناراحتی های گوارشی نظیر سوء هاضمه ف ورم اپی گاستر ف اشکال در هضم ، نفخ ؛ دم کرده گل های گیاه در درمان بیقراری و موارد خفیف بیخوابی ناشی از اختلالات عصبی
- مصرف موضعی در التهاب و تحریک پوست و مخاط (ترک خوردگی های پوست ف کبودی ، سرمازدگی ، گزش حشرات) شامل تحریکات و عفونت های دهان و لثه و هموروئید
- بخور در تسکین علامتی تحریک دستگاه تنفسی ناشی از سرماخوردگی
موارد مصرف مورد تأیید کمیسیون E
- مصرف خوراکی در اسپاسم ها و بیماری های التهابی دستگاه گوارش
- مصرف موضعی در التهابات پوست و غشاهای مخاطی ، بیماری های باکترییایی پوستی شامل بیماری های حفره دهانی و لثه ها
- در التهابات و تحریکات مجاری تنفسی (به صورت استنشاقی)
- در التهابات مقدی – تناسلی (به صورت حمام و شستشو)
سایر موارد مصرف (در طب سنتی)
- درمان تب های نوبه ای ، سوءهاضمه ، گاز روده ، تحریک پذیری عصبی پیش از قاعدگی
- به عنوان ضد باکتریایی و ضد ویروسی ، تهوع آور و قاعده آور
- در تسکین فشار چشم و درمان عفونت های ادراری و اسهال
موارد منع مصرف
- حساسیت به گیاه یا سایر اعضای خانواده کاسنی
احتیاطات
عمومی
- مبتلایان به بیماری های کبدی یا کلیوی بهتر است از مصرف گیاه اجتناب نمایند.
اثرات جانبی
- التهاب ملتحمه چشم ،ورم عروق پلک چشم ، تهوع ، استفراغ ، اگزما ،درماتیت تماسی ، آنافیلاکسی ، اختلال عملکرد معده ، بی نظمی قاعدگی
مصرف در بارداری و شیردهی
- از مصرف گیاه در دوران بارداری و شیردهی اجتناب شود. این اعتقاد وجود دارد که گیاه دارای اثرات سقط آور می باشد و بعضی از ترکیبات آن در چانوران اثرات تراتوژنیک از خود نشان داده اند.
مصرف در کودکان
- گیاه در کودکان زیر ۲ سال یا کودکانی که در حال دندان درآوردن هستند بهتر است استفاه نشود.
تداخلات دارویی
- سداتیوها (بنزودیازپین ها):افزایش اثر آرامبخشی
ضد انعقادها (وارفارین، هپارین های با وزن ملکولی پایین)، آسپیرین : افزایش زمان خونریزی ،افزایش INR به دلیل ترکیبات هیدروکسی کومارین گیاه ؛ توصیه می شود بیمار حداقل ۷ روز قبل از جراحی ، مصرف گیاه را قطع نماید.
- آهن : محتوای اسید تانیک گیاه باعث کاهش جذب آهن می شود.
- سایر داروها : پتانسیل کاهش جذب داروها و به دلیل اثرات ضد اسپاسم دستگاه گوارش گیاه
میزان مصرف
الف – خوراکی
دوز بزرگسالان
- سرشاخه های گلدار : دوز میانگین روزانه ۲ – ۸ گرم ، ۳ بار در روز
- عصاره مایع ( ۱ : ۱ در اتانول ۴۵%) ۱ – ۴ میلی لیتر ، ۳ بار در ورز
- دم کرده : ۳ گرم در ۱۵۰ میلی لیتر آب ، ۳ – ۴ بار در روز برای اختلالات گوارشی . دم کرده گیاه به صورت غرغره در التهابات غشاهای مخاطی دهان و گلو استفاده می شود.
- تنتور ( ۱ : ۵ گرم در میلی لیتر ): ۱۵ میلی لیتر ، ۳ – ۴ بار در روز
دوز کودکان
- سرشاخه های گلدار : ۲ گرم ، ۳ بار در روز
- عصاره مایع (اتانول ۴۵ – ۶۰%) : دو واحد ۰/۶ – ۲ میلی لیتر
- در کودکان زیر ۲ سال بهتر است استفاده نشود
ب – موضعی
- برای کمپرس ، شستشو با غرغره : دم کرده ۳ – ۱۰% (۳۰ – ۱۰۰ گرم در لیتر ) یا عصاره مایع ۱% یا تنتور ۵%
- برای حمام : ۲۰ گرم در ۱۰ لیتر آب داغ یا عصاره الکی ۰/۸ گرم در لیتر
- برای فرآورده های نیمه جامد : عصاره های هیدروالکی ۳ – ۱۰ % ( ۳۰ – ۱۰۰% گرم در کیلوگرم )
- برای بخور : ۶ گرم گیاه یا ۰/۸ گرم عصاره الکی در هر لیتر آب داغ
