Rosmarinus officinalis L
خاواده : Labiatae
نام انگلیسی : Herb of Memory , Moorwat, Rosemary
نام فارسی : رزماری, رومارن , اکلیل کوهی
گیاه دارویی رزماری ، رومارن ، اکلیل کوهی Rosmarinus officinalis L
شکل شناسی گیاه
گیاهی بوته ای ، همیشه سبز ، تا ارتفاع ۲ متر با شاخه های افراشته ، برخاسته و گهگاه خوابیده بر روی زمین که به رنگ سبز قهوه ای و معطر می باشد. برگ ها متقابل کشیده – نخی با طول ۱۵ – ۴۰ میلی متر با بافت چرمی و حاشیه ای لوله شده است. رنگ برگ ها سبز روشن ، در سطح بالایی چین و چروکدار و در سطح زیرین پوشیده از کرک های کوتاه سفید رنگ است. برگ بدون دمبرگ بوده و گل ها به صورت دسته های چندتایی در خوشه هایی که در طول محور پراکنده اند ، آرایش یافته اند. دمگل ها و دمگل آذین ها پوشیده از کرک های ستاره ای است. کاسه گل زنگوله ای دو لبه است که لب بالای درست و لب پائینی دو لبه می باشد. جام گل ، دولبه و بیرون آمده از کاسه می باشد که لب بالایی به شدت مقعر و دوبخشی و لب پائینی سه بخشی است که بخش میانی پیچیده می باشد. جام به رنگ آبی روشن و به ندرت صورتی ویا سفید است. پرچم ها دو عدد است که به سمت بیرون جام کشیده شده اند. خامه طویل، خمیده و بدون انشعاب است و میوه مجموعه ای از ۴ فندوقه (هستک) قهوه ای رنگ می باشد.
محل رویش
پرورش گیاه در بیشتر نواحی ایران معمول می باشد. پرورش دهندگان عمده گیاه را در دنیا ، کشورهای شمال آفریقا مخصوصا مراکش و تونس و کشورهای جنوب اروپا خصوصا اسپانیا ، فرانسه ، ایتالیا و یوگسلاوی و آمریکا تشکیل می دهند. این گیاه به حالت خودرو ، در منطقه مدیترانه و همچنین جنوب فرانسه و به موازات ساحل اسپانیا و مخصوصا نواحی ساحلی آن تا آسیای صغیر می روید.
قسمت مورد استفاده
برگ ها ، سرشاخه های گلدار ، اسانس
زمان برداشت قسمت مورد استفاده
زمان جمع آوری برگ و سرشاخه های گلدار گیاه هنگام شروع باز شدن گل ها و در فصول بهار و تابستان می باشد و جمع آوری بیشتر از سال سوم آغاز می گردد.
نام تجاری دارو ساخته شده
ایران : لوسیون رزماری ، پماد رزماری
برزیل : Alrinte
موارد مصرف
- بهبود عملکرد کبدی و صفراوی ؛ نفخ ؛ احساس اتساع شکم ؛ حملات خفیف شبه کرامپی سیستم گوارشی و صفراوی ؛ تهوع ؛ کاهش اشتها
- آنتی اکسیدان قوی (کاهش خطر سرطان و آرتریواسکلروز) ؛ مقوی گردش خون(در کاهش فشار خون و اختلال حافظه)
- نقرس ؛ دندان درد؛ سرفه
- به طور موضعی برای افزایش بهبودی زخم و ضد عفونی خفیف ؛ عصاره گیاه در پایه روغنی یا لینمان ها برای درد عضلانی و آرترالژی و احتمالا مهار خطر سرطان های پوستی ؛ دافع حشرات
موارد مصرف مورد تأیید کمیسیون E
- مصرف خوراکی گیاه برای مشکلات سوء هاضمه
- مصرف موضعی به عنوان درمان حمایتی برای بیماری های روماتیسمی و مشکلات گردش خون
سایر موارد مصرف (درطب سنتی)
- مقوی ، محرک ، قابض ، آنتی اسپاسموتیک ، صفراآور، آرامبخش ، مدر ، معرق ، ضد میکروب ، قاعده آور ، سقط آور
- درمان درد معده ، سردرد ، فشار عصبی
- محرک عصبی مفید در از دست دادن حافظه ، خواب آلودگی و افزایش هوشیاری
- اسانس گیاه کمک به کاهش کلسترول افزایش یافته ، کاهش احتقان ریه ، گلودرد
- چای برای تحریک رش مو و ممانعت از طاسی
- مصرف موضعی در اگزما و دفع انگل
- دهان شویه برای بیماری های لثه و بوی بد دهان
موارد منع مصرف
- بیماران مبتلا به تشنج افزایش فشار خون و بیماری کبدی از مصرف خوراکی اسانس گیاه بهتر است پرهیز نمایند .
احتیاطات
عمومی
- بیمارانی که نسبت به گیاه حساسیت دارند و خانم هایی که خونریزی رحمی زیادی دارند بهتر است از مصرف گیاه اجتناب نمایند.
- همچنین اسانس برگ گیاه به علت اثر بر روی یون کلسیم ممکن است اثراتی در بیماران قلبی داشته باشد.
اثرات جانبی
- التهاب معده و روده و التهاب کلیه (بادوز بالای اسانس)
- اثرات ضدباروری ، درماتیت ، حساسیت به نور و قرمزی پوست ( با فرآورده هایی از گیاه که در حمام به کار می روند)
- تشنج (در دوزهای بالا)
- آسم (در تماس های مکرر شغلی)
مصرف در بارداری و شیر دهی
- در دوران بارداری به دلیل امکان ایجاد اثرات جانبی بر روی جنین و رحم از مصرف گیاه باید اجتناب نمود.
- محدودیت مصرفی در دوران شیردهی برای گیاه جود ندارد. تنها مصرف اسانس گیاه در وران شیردهی منع شده است.
مصرف در کودکان
- مصرف اسانس گیاه در نوزادان و کودکان ممنوع است.
- مصرف موضعی پودر یا تنتور رقیق شده گیاه ممکن است برای کشتن باکتری ها و جلوگیری از عفونت های پوستی کودکان مفید است.
تداخلات دارویی
دی سولفیرام :امکان ایجاد واکنش های شبه دی سولفیرام در صورت مصرف فرآورده های حاوی الکل گیاه
میزان مصرف
الف – خوراکی
