همه چیز در مورد بیماری لوسمی
اجزای تشکیل دهنده ی خون
خون ازمایع به نام پلاسما وسلول های شناور تولید شده توسط مغز استخوان تشکیل شده است.مواد داخل مغز استخوان نرم،واسفنجی شکل است که در داخل استخوان یافت می شود این ماده دارای سلول هایی است که سلول های مادر یا سلول پایه نامیده می شود که تولید سلولهای خونی از وظایف ان هااست.
سه نوع سلول خونی وجود دارد:
سلول های سفید خون: که مسئول دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی هستند.
سلول های قرمز خون (گلبولهای قرمز خون): که حمل اکسیژن به بافت ها و جمع آوری و حذف مواد زائد را از اندامها و بافتها به عهده دارد.
پلاکتها :که وظیفه انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی را بر عهده دارند
لوسمی یا لوکمی leukemia درلاتین به معنی “خون سفید”است و روند تولید مثل، خونسازی وایمنی بدن را مختل می کند.جمع شدن این سلول های سرطانی در بیرون از مغز استخوان ، منجر به تشکیل تومور در اندام های حیاتی مانند مغز یا بدن، بزرگ شدن غدد لنفاوی، طحال و اختلالات عملکرد کبد می شوند. لوسمی شایعترین سرطان در کودکان است. لوسمی بر اساس محدوده، شدت و سرعت پیشرفت روند بیماری به دو دسته حاد (حاد) و یا مزمن (مزمن) تعریف می شود.
- لوسمی حاد: با رشد سریع وتعداد سلول های سفید خون نابالغ همراه است، و فاصله زمانی بین شروع و گسترش، آن را بسیار کوتاه است.
- لوسمی مزمن: سلول های سرطانی آهسته تر رشد می کنند و تعداد بیشتری سلول بالغ را با خود به همراه دارد و مدت زمان طولانی نسبت به آشکار شدن علائم بالینی دارد.
لوسمی براساس نوع سلول های سفید خون که گرفتار تراریختگی و سرطان شده به دو دسته تقسیم می شود:
لنفوئیدی (lymphocytic) یا لنفوبلاستی(lymphoblastic)
- لوسمی لنفوبلاستی حاد:لوسمی حاد یک بیماری است که در آن تعداد بسیار زیادی از سلول های سفید خون که وظیفه ی دفاع در برابر عوامل خارجی هستند و “لنفوسیت” نامیده می شوند و هنوز به طور کامل رشد نکرده اند دچار اختلال شده و به طور فزاینده ای در خون محیطی و مغز استخوان می تواند یافت شوند. علاوه بر این، تجمع این سلول ها در بافت های لنفاوی، باعث بزرگ شدن این اندامها می شود. تکثیر لنفوسیت نیر به کاهش تعداد سایر سلولهای خونی، از جمله سلول های قرمز خون و پلاکت ها منجر می شود، واین عدم تعادل سلول های خونی منجر به کم خونی، خونریزی و عدم انعقاد خون می شود. فاصله زمانی بین شروع و گسترش بسیار سریع و کوتاه است. لوسمی حاد لنفوبلاستیک، رایج ترین نوع لوسمی در کودکان است که اغلب در کودکان بین سنین ۲ و ۶ سال یافت می شود. گروه های سنی دیگر که در معرض این بیماری هستند، مردم بیش از ۷۵ سال را تشکیل می دهند.
- لوسمی میلوئیدی حاد :تراریختگی سلول های “میلوئید“ سلول های سفید خون است که فرایند گسترش خونسازی و مانع ایمنی طبیعی بدن می شود. این نوع سرطان دارای چندین زیرگونه و میانگین سنی ابتلا ۶۴ سال است. این نوع از سرطان خون،در قیاس با لوسمی لنفوسیتی حاد، کمتر در کودکان شایع است، اما کودکان مبتلا به سندرم داون (Down Syndrome) در سه سال اول زندگی بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.
- لوسمی لنفوئیدی مزمن: رایج ترین شکل از سرطان خون بزرگسالان است.توسعه و طیف رشد و پیشرفت از این نوع لوسمی بسیار کند است و اغلب در افراد مسن دیده می شود. این نوع از سرطان خون در مردان بالای ۵۰ سال و اغلب به طور تصادفی در طول معاینه و آزمایش معمولی خون برای تشخیص بیماری های دیگر انجام می دهند تشخیص داده می شود.
- لوسمی میلوئیدی مزمن:این نوع لوسمی، ناشی از اختلال در کروموزوم ۲۲ سلولهای مغز استخوان انسان است.
علائم هشدار دهنده سرطان خون (لوسمی)
- احساس ناخوشی عمومی
- تظاهر لکه‌های دانه اناری زیرجلدی پوست (petechiae)
- لخته یا منعقد نشدن خون در پی ایجاد زخم یا بریدگی
- ضعف و خستگی مفرط
- عفونتهای مکرر و عود آنها
- دردهای استخوان و مفاصل
- تنگی نفس در اثر فعالیت
- تب و لرز و نشانه های شبه سرماخوردگی
- رنگ پریدگی پیشرونده
- تورم و بزرگی حجم غده های لنفادی، طحال و کبد
- احساس سیری و بی‌اشتهائی
- کم خونی
- خواب‌آلودگی
- خونریزی مکرر بینی
- تورم و خونریزی لثه ها
علاوه بر نشانه های فوق ممکن است عوارضی در بیمار ظاهر شود که به اجتماع یاخته ها و سرایت سرطان به اندامهای دیگر بدن مربوط باشد. در چنین مواردی بیمار ازسردرد، تهوع و استفراغ، از دست دادن هوشیاری، تشنج، دو بینی، فلج اعصاب مغز، عدم تعادل، تورم گردن و... شکایت می کند.
علل شناسی: سرطان زایی لوسمی
لوسمی یک فرآیند پویا است که توسط متغییر های ناشناخته و مستقل زیادی سبب تغییرات مولکولی سلول شده و منجر به تداخل در سیستم تولید مثل سلول های مغز استخوان می شود.
تحقیقات آماری و بالینی روند بدخیمی بیماری لوسمی را به این عوامل ارتباط می دهند:
- جنس- لوسمی در مردان بیشتر تظاهر می کند
- سابقه قبلی ابتلا به برخی از بیماری های خونی و یا سابقه قبلی به سرطان
- عوامل ژنتیکی و استعداد میزبان: عوامل ژنتیکی از جمله نقایصی در کروموزوم‌ها و انتقال ژن معیوب
- تشعشع- افرادی که در معرض تابش اشعه های یونیزه و یا هسته ای و سرطانزا قرار گرفته اند
- اعتیاد به دخانیات
- آلاینده های موجود در هوای محیط زیست و محل کار ( مواد یونیزه ، مواد صنعتی و شیمیایی سمی مانند بنزین ومشتقات آن)
- نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن
- سن- در میان بزرگسالان، استعداد ابتلا به لوسمی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. افراد بالای ۵۵ سال باید بیشتر مراقب علائم هشدار دهنده این بیماری باشند.
الگوهای غربالگری لوسمی
با توجه به وضیعت عمومی سلامت فرد، بررسی های تشخیص لوسمی ممکن است شامل:
- آزمایش خون: در شرایط طبیعی گویچه های سفید بالغ در خون محیطی (peripheral) یافت می‌شوند ولی زمانی که گویچه‌های سفید نارس که باید در مغز استخوان باشند به مقدار زیادی وارد خون محیطی می شوند عمدتا می تواند نشانه سرطان‌های خون (لوسمی) باشد. آزمایش خون و شمارش و بررسی یاخته های شناور خون اولین گام جهت تشخیص لوسمی است.
- نمونه برداری یا بیوپسی (biopsy) مغز استخوان: بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت سرطان بسیار مهم است زیرا مطمئن ترین روش برای تشخیص لوسمی و نوع آن به حساب می آید. نمونه برداری از مایع مغز نخاع و نمونه برداری از غدد لنفاوی نیز از روش های تشخیصی سرطان خون است.
- سازگاری بافتی (Tissue matching) : یاخته ها دارای انواع پروتئین های مختلف بر روی سطح خود هستند که از این پروتئین ها در آزمایش های ویژه خون برای تشخیص سازگاری بافتی استفاده می شود. موفقیت در پیوند مغز استخوان به تشابه و سازگاری مغز استخوان فرد دهنده با مغز استخوان فرد گیرنده بستگی دارد که از طریق این آزمایش سنجیده می شود.
- بررسی کروموزومی (cytogenic analysis): از دیگر اقدامات تشخیص ژنتیکی در افتراق انواع لوسمی است.
- عکسبرداری از قفسه سینه با تابش اشعه X تشخیص طیف پراکندگی یاخته های مهاجم و غده های لنفاوی متورم در ناحیه قفسه سینه است.
- سی تی اسکن (Computerised tomography scan) در این روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن تعدادی عکس توسط اشعه ایکس، تصویری سه بعدی از بدن را نشان می دهد و از این طریق پراکندگی سرطان به بخش های دیگر بدن مشخص می شود.
- پرتونگاری با استفاده از تشدید میدان مغناطیسی (MRI Scan) این آزمایش مشابه سیتی اسکن است با این تفاوت که به جای تابش اشعه X از مغناطیس جهت عکسبرداری از اعضای بدن استفاده می شود. در این آزمایش بیمار به مدت ۳۰ دقیقه به طور ساکن درون اتاقک این دستگاه می ماند و تصاویر مقطعی از بدن او تهیه می شود.
- سونوگرافی (Ultrasound) در این شیوه از امواج صوتی جهت بررسی ساختار اندامها استفاده می شود.
- معاینات بالینی: بررسی وضعیت غدد لنفاوی، طحال، کبد و دیگر اعضای بدن است.
