گیاه دارویی زعفران Cvocus sativus L
Cvocus sativus L
خانواده : Iriaceae
نام انکلیسی : Crocus ،Saffron
نام فارسی : زعفران
گیاه دارویی زعفران Cvocus sativus L
ریخت شناسی گیاه
گیاه پایا ،کوچک ۱۰-۳۰ یانتی متر.بی کرک ، نسبتا بزرگ ، تقریبا کروی پوشش متشکل از الیاف توری در انتها با شبکه های باریک و دراز است. برگ به تعداد ۶-۱۰ عدد که هم زمان با گل ظاهر می شوند ، ایستاده ،خشک در حاشیه مژکدار است. گل ۲-۱ عدد ، بنفش نسبتا یزرگ ، که از میان چمچه دو کفه ای ظاهر می شوند، لوله جام کمی خارج شده از خاک با گلوی بنفش ، کرکین ، بساک زرد ، برابر نصف طول میله ، خاصه با سه شاخه باز ، کعر ف لاکی رنگ ، شاخه ها بدون انشعاب برابر با جام یا طویل تر از آن می باشد.موسم گل دهی آبان ماه است.
محل رویش
در ایران شمال شرقی : بیرجند ، گناباد ، قائنات ، جدیدا در اطراف کرج به صورت کاشته شده وجود دارد. در مورد مبدأ و منشأ این گیاه نظرات گوناگونی ابراز شده است که یعضی از این عقیده ها حاکی از ایرانی بودن گیاه است.اهم این نظرات عبارت است از منشأ اصلی زعفران در نواحی مختلف آسیا بوده است ولی امروز با توسعه ای که پرورش آن پیدا نموده در نواحی مختلف یافت می گردد. برخی معتقدند که اصل زعفران از هندوستان است. پرورش زعفران در بعضی مناطق ایران ، مانند نواحی مختلف خراسان و سایر نقاط مساعد کشور صورت می گیرد. در کرمانشاه (دالاخانی بین همدان و کرمانشاه ) ، اراک (بین ارام و ازنا ، اشترانکوه در جنوب اراک) ، فارس (شیراز ،فیروز آیاد، بین شسراز و کازرون) نیز می روید. همچنین کاشت آن در مناطق کرج و قم نتایج مطلوبی داشته است.
قسمت مورد استفاده
کلاله خشک شده
زمان برداشت قسمت مورد استفاده
زمان برداشت محصول از اواخر مهر تا اوایل آذرماه ، به نسبت موقعیت اقلیمی نقاط زعفران خیز ، متغییر است. موقع برداشت محصول صبح زود و قبل از طلوع آفتاب است.
نام تجاری دارو ساخته شده
ایران : قرص روکش دار و قطره آفرودیت
در سایر کشور های دنیا به صورت ترکیبی در فرآورده ها موجود می باشد.
موارد مصرف
- معرق ، خلط آور ، افزاینده قوای جنسی ، در پایه خمیر برای در مان پوست خشک
- سقط آور، محرک هضم غذا ،درمان کننده فقدان قاعدگی ، آترواسکلروز ، التهاب نایژه ها ، گلودرد ، سردرد ، استفراق و تب
- تونیک ، قااعده آور
- به عنوان ماده معطر و طعم دهنده
- تازه آن به عنوان آرامبخش و ضد اسپاسم
موارد مصرف مورد تایید سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده های بالینی
اگرچه گیاه در مطالعات انسانی اثرات آنتی اکسیدانی از خود نشان داده است ، با این وجود کارآزمایی های بالینی کنترل شده در این زمینه موجود نمی باشد.
سایر موارد مصرف (در طب سنتی)
- شادی افزا ، خواب آور ،مدر ، مسکن
- به عنوان قاعده آور برای درمان فقدان قاعدگی ؛ درد های شکمی ؛ سرفه ؛ افسردگی ؛ ناراحتی های گوارشی ؛ تب ودرد ناشی از زخم
- به عنوان افزاینده قوای جنسی ؛ تحریک اشتها ؛ معرق ؛ جلوگیری کننده از بارداری ؛ ضد اسپاسم ؛ آرامبخش اعصاب
موارد منع مصرف
گیاه در مبتلایان به اختلالات انعقادی منع مصرف دارد.
احتیاطات
عمومی
مصرف گیاه به عنوان چاشنی عموما بی خطر است ،ولی ممکن است در دوزهای بالا ی ۱۲ گرم کشنده باشد.
اثرات جانبی
- اثر جانبی ناشی از مصرف گیاه در حد مقادیر غذایی (زیر ۱/۵ گرم) گزارش نشده است.
- بالاتر از ۵ گرم احتمال ایجاد فلج مرکزی ،منگی ، کرختی ،استفراق ، کولیک روده ای ، اسهال خونی و خونریزی پوستی در ناحیه بینی ، لب ها و پلک ها ، سرگیجه ، برادی کاردی ، خونریزی از بینی ، خونریزی رحمی ، گرفتگی صورت و سقط خودبه خودی ، ادرار خونی ، زرد شدن پوست و غشا های مخاطی وجود دارد.
- گیاه در مقادیر بالاتر از ۱۲ گرم ممکن است کشنده باشد. دوز کشنده گیاه در منبعی دیگر ۲۰ گرم گزارش شده است.
مصرف در بارداری و شیر دهی
- مصرف گیاه به دلیل خطر سقط خود به خودی در دوران بارداری ممنوع می باشد.
- در دوران شیر دهی بهتر است از مصرف گیاه اجتناب شود. مصرف گیاه در این دوران بهتر است محدود به مقادیر غذایی گردد.
مصرف در کودکان
مصرف گیاه در کودکان بهتر است محدود به مقادیر غذایی گردد.
تداخلات دارویی
ضد انعقادها ، ضد پلاکت ها : گیاه تجمع پلاکتی را مهار می کند و بهتر است در مصرف هم زمان با این دارو ها احتیاط نمود.
میزان مصرف
- میزان مصرف گیاه به خوبی مستند نشده است.
- دوز توصیه شده روزانه ۳-۹ گرم می باشد. با این وجود به دلیل گزارشاتی مبنی بر سمیت گیاه در دوز ۵ گرم ، دوز های زیر ۵ گرم در روز تئصیه می گردند.
- ممکن است به صورت مخلوط نمودن پودر گیاه با غذا یا تهیه چای از آن استفاده شود.
