Taraxacum officinale L. Weber
خانواده : Compositae
نام انگلیسی : Dandelion , Lion ‘S tooth
نام فارسی : گل قاصد یا قاصدک
گیاه دارویی گل قاصد یا قاصدک Taraxacum officinale L. Weber
شکل شناسی گیاه
گیاهی علفی ، یک ساله و یا چند ساله با هامپهای متعدد به طول ۱۰ – ۳۰ سانتی متر ، تک سر ایستاده ، ابتدا علفی و پس از خشک شدن نسبتا سخت و مقاوم است. برگ سبز رنگ ، تخم مرغی واژگون ، در حاشیه داراری بریدگی های نسبتا عمیق اره ای می باشد. گل به شکل کپه بزرگ ، زرد ، شفاف ، گریبان شامل ۱۵ – ۲۰ براکته ، به رنگ سبز مایل به قهوه ای ، فندوقه ها کوتاه ، قهوه ای یا قهوه ای مایل به بنفش است. میوه قهوهای زیتونی ، غده دار ، شامل جقه ای از تارهای سفید رنگ می باشند . موسم گل دهی اواخر اسفند ماه تا اواخر خرداد است . ریشه گل قاصد دوکی شکل و مستقیم است و طول ریشه ۲۰ سانتی متر و ضخامت آن ۱ – ۳ سانتی متر می باشد. ریشه تازه ، نرم و قسمت خارجی آن ممکن است قهوه ای روشن ، قرمز کم رنگ یا قهوه ای تیره باشد. در حالی که قسمت داخلی ریشه سفید یا خاکستری رنگ است . برگ ها فاقد دمبرگ و مستقیما به ساقه متصل باشند. گل ها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند . اولین گل ها اوایل بهار (فروردین) ظاهر می شوند و گل دهی معمولا تا اوایل پاییز (مهر) ادامه می یابد. به قسمت فوقانی دانه پاپوس های بسیار ظریف و سبکی متصل است که به محض رسیدن از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند.
محل رویش
اطراف تهران ، آذربایجان ، اراک ، الوند ، مرزهای شمال شرقی. این گیاه در مناطق اروپا – آسیا گزارش شده و در مرکز ، شرق و جنوب اروپا گسترش دارد.
قسمت مورد استفاده
ریشه و برگ تازه یا خشک شده
زمان برداشت قسمت مورد استفاده
از اوایل بهار تا اواخر شهریور می توان برگ گیاه را برداشت کرد. پیکر رویشی این گیاه در مرحله گل دهی از بیشترین مقدار مواد مؤثره برخوردار است. اوایل پاییز یا اوایل بهار قبل از رویش گیاه زمان مناسب برای برداشت ریشه های گیاه است.
نام تجاری دارو ساخته شده
آلمان : Carvicum
موارد مصرف
- در بیماری های روماتیسمی
- ملین ، ضد دیابت ، ضد التهاب
- عفونت های مجاری ادراری ، سنگ کلیه
- درمان بیماری التهاب کیسه صفرا ؛ درمان مواردی که دیوروز لازم است مثل سندرم پیش از قاعدگی ، کاهش وزن ، نارسایی قلبی و فشار خون ، مؤثر در بهبود یرقان ، تجمع خون در کبدی ، سنگ کیسه صفرا ، التهاب مجاری صفراوی و هپاتیت ، افزایش جریان صفرا و تحریک اشتها
- درمان سوء هاضمه
موارد مصرف مورد تأیید کمیسیون E
- قسمت های هوایی : مصرف خوراکی در درمان بی اشتهایی و سوء هاضمه از قبیل احساس پری و نفخ شکم
- ریشه همراه قسمت های هوایی : مصرف خوراکی در درمان اختلالات جریان صفرا ، تحریک دیورز ، بی اشتهایی و سوء هاضمه
سایر موارد مصرف (در طب سنتی )
- درمان بیماری های طحال
- هموروئید ، نقرس
- به عنوان قاعده آور ، ملین و تونیک
- درمان جوش و زخم ، دیابت ، تب ، التهاب چشم ، بیخوابی ، گلودرد ، آبسه ریه ،زردی ، روماتیسم و عفونت های دستگاه ادراری
- اگزما و سایر بیماری های پوستی (علاوه بر چای مصرف موضعی شیرابه گیاه در بهبود میخچه ، پینه و زگیل به کار می رود)
موارد منع مصرف
- انسداد مجاری صفراوی ، تجمع چرکی کیسه صفرا و فلج روده
احتیاطات
عمومی
- افراد حساس به این گیاه یا سایر گیاهان خانوادۀ کاسنی بهتر است از مصرف این گیاه اجتناب نمایند.
- افراد مبتلا به بیماری های صفراوی و سنگ کیسه صفرا قبل از مصرف خوراکی گیاه باید با پزشک مشورت نمایند.
اثرات جانبی
- ناراحتی دستگاه گوارش ، انسداد مجاری صفراوی یا دستگاه گوارش ، التهاب کیسه صفرا ، سنگ های صفراوی
- درماتیت تماسی ، واکنش های آلرژیک ، حساسیت به نور ، آنافیلاکسی
- حساسیت متقاطع با سایر گیاهان خانواده کاسنی
مصرف در بارداری و شیر دهی
- مصرف گیاه در حد مقادیر غذایی در دوران بارداری و شیر دهی بی خطر می باشد. اما از مصرف مقادیر دارویی آن باید اجتناب نمود.
مصرف در کودکان
- مصرف گیاه در حد مقادیر غذایی در کودکان بی خطر است.
تداخلات دارویی
- ضد انعقادها وضد پلاکت ها و ضد التهاب های غیر استروئیدی :کاهش IRN و ضد افزایش خطر خونریزی به دلیل محتوای ویتامین K گیاه
- ضد دیابت ها : احتمال تقویت اثر که منجر به هیپوگلیسمی می شود.
- آنتی بیوتیک های فلوروکینولونی (سپیروفلوکسالین) : کاهش سطح خونی دارو. به علت محتوای بالای مواد معدنی در گیاه جذب این داروها کاهش می یابد.
- ضد پرفشاری خون ها : احتمال افزایش اثر
- دیورتیک ها : به دلیل احتمال افزایش اثر از مصرف هم زمان آن ها باید خودداری نمود. ( اما به دلیل اینکه گیاه دارای پتاسیم می باشد کاهش پتاسیم در صورت مصرف هم زمان بروز می نماید)
- لیتیم : تخلیه سدیم حاصل از گیاه ممکن است باعث تشدید اثرات سمس لیتیم گردد.
میزان مصرف
الف – قسمت های هوایی
- گیاه تازه : ۴ -۱۰ قسمت های هوایی خرد شده به صورت خوراکی ۳ بار در روز
- شیره فشرده گیاه تازه : ۵ – ۱۰ میلی لیتر شیره فشردۀ گیاه تازه به صورت خوراکی ، ۲ بار در روز
- دم کرده : ۴ – ۱۰ گرم در ۱۵۰ – ۲۵۰ میلی لیتر آب به صورت خوراکی ۳ بار در روز
- عصاره مایع ( ۱ : ۱ گرم در میلی لیتر ، اتانول ۲۵%) : ۴ – ۱۰ میلی لیتر به صورت خوراکی ۳ بار در ورز
- تنتور : ( ۱: ۵ گرم در میلی لیتر اتانول ۲۵%) : ۲ – ۵ میلی لیتر به صورت خوراکی ۳ بار در روز
ب – قسمت های هوایی همراه با ریشه
- قسمت های هوایی و ریشه : ۳ – ۴ گرم گیاه خرد شده یا پودر شده ۳ بار در روز
- دم کرده : یک قاشق غذا خوری گیاه خرد شده در ۱۵۰ میلی لیتر آب
- جوشانده : ۳ – ۴ گرم گیاه خرد شده یا پودر شده در ۱۵۰ میلی لیتر آب جوشانده می شود.
- عصاره مایع (۱ : ۱ گرم در میلی لیتر اتانول ۲۵%) : ۳ – ۴ میلی لیتر به صورت خوراکی ۳ بار در روز
- تنتور : (۱ : ۵ گرم در میلی لیتر اتانول ۲۵%) : ۱۰ – ۱۵ قطره به صورت خوراکی ۳ بار در روز
