ایمنی غذا، از مزرعه تا سفره
هفته سلامت امسال با شعار “ایمنی غذا، از مزرعه تا سفره” برگزار شد. بحث “ایمنی غذا” که خود می تواند تعیین کننده بخش مهمی از مفهوم سبک زندگی باشد، فرصتی است مغتنم تا ارتقای عادلانه سلامت در میان همه اقشار مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
ایمنی غذا از مزرعه تا سفره به این معنا است که خاک و آبی که در تولید مواد غذایی به‌کار می¬روند، آلوده به آلاینده‌هایی همچون کودهای شیمیایی، انگل‌ها و یا عناصر فلزی نامناسب نباشند. همچنین با سمپاشی محصولات کشاورزی، باقیمانده سموم دفع آفات و نباتات در حد استاندارد و حتی کمتر از آن باشد، در هنگام حمل و نگهداری تا توزیع و مصرف نیز مواد غذایی آلوده به مواد نگهدارنده شیمیایی و یا قارچی و میکروبی نگردد و در مرحله فراوری نیز کفایت، سلامت و ایمنی آن رعایت شود.
طبعاً در این میان برنامه‌ریزی و نظارت بیشتر ارگان‌های مسئول همچون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بازرگانی و سازمان ملی استاندارد از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. تامین سموم استاندارد مورد نیاز کشاورزان و باغداران با قیمت مناسب و حمایتی، آموزش کافی و مستمر کشاورزان، تولید و تامین تجهیزات استاندارد مورد نیاز سم پاشی و همچنین تخصیص شناسه و کد رهگیری محصولات از سطح مزرعه، از سیاست‌ها و راهکارهای قابل انجامی است که بایستی توسط مسئولان ذی‌ربط مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
نکته بسیار مهمی که در ایمنی محصولات غذایی وجود دارد و به نوعی در شعار انتخاب شده سازمان جهانی بهداشت نیز به چشم می‌خورد، کیفیت مواد اولیه است. جمله معروفی در میان تکنولوژیست‌های محصولات غذایی به این مضمون رایج است که «از ماده اولیه مرغوب، ممکن است محصول نهایی نامرغوب تولید شود، اما هرگز نمی‌توان از یک ماده اولیه نامرغوب، محصولی مرغوب تولید کرد». لذا به نظر می‌رسد در برخی از محصولات غذایی که امروزه در کشور تولید می‌شوند (مانند لبنیات و نان)، قسمت اعظم مشکلات به‌وجود آمده، مرتبط با ماده اولیه است تا فرایندها و روش تولید. بنابراین، اطمینان از کیفیت مواد اولیه و ثبات در آن می‌تواند آرامش بیشتری در صنعت غذایی کشور ایجاد نماید تا در پرتو آن اقدام به تولید محصولاتی در راستای افزایش سلامت جامعه شود.
نکته دیگری که در بحث ایمنی غذا در کشور مطرح است، تعداد بسیار زیاد تولید کنندگان محصولات غذایی می‌باشد. طبیعی است که کنترل مواد اولیه توسط سازمان‌های نظارتی در صنعتی که حدود ٤٠٠ واحد تولیدی در سطح کشور دارد بسیار مشکل است. زیرا هرکدام از این واحدها دارای سیاست‌های مدیریتی و شرایط مالی متفاوتی هستند. از سوی دیگر بسیاری از واحدهای تولیدی از امکانات انجام آزمون‌های سریع مواد اولیه بی‌بهره‌اند و در برخی موارد هنگامی از نتایج آزمون‌های مواد اولیه مطلع می‌شوند که محصول نهایی در اختیار مصرف کننده قرار گرفته است. در صورتی که مدیریت واحدی بر تعدادی از واحدهای تولیدی حکم فرما باشد، با کنترل یک هولدینگ، قطعا” واحدهای زیرمجموعه آن نیز کنترل خواهند شد.
نکته مهمی که نبایستی در تدوین سیاست‌های اجرائی و نظارتی فراموش شود، تعداد قابل توجه مراکز تولید، توزیع و مصرف انواع مواد و محصولات غذایی است که همانند کارخانجات صنایع غذایی مورد نظارت و کنترل کیفی جدی و کامل قرار نمی¬گیرند و طبعاً با توجه به تعداد و گسترش قارچ گونه، امکان بازدید و کنترل مستمر آنها حتی از بعد بهداشتی، از سوی مراکز و ادارات بهداشت محیط وزارت بهداشت در سطح کشور میسر نیست.لذا علاوه بر لزوم و ضرورت ارتقاء آموزش همگانی در خصوص دقت و حساسیت در خرید و مصرف مواد غذایی از این‌گونه مراکز، باید راه حلی جدی و مقدور برای افزایش کنترل و نظارت و نیز در صورت تخلف، برخورد حقوقی و قضایی مناسب با جرائم اندیشیده و اجرا شود.
بحث حفظ کیفیت محصولات غذایی در دوره قبل از مصرف هم از نکات مهم و قابل توجه است. گسترش فرهنگ تغذیه‌ای در انتخاب محصولات غذایی سالم و نیز نگهداری صحیح این محصولات می‌تواند در نیل به هدف انتخاب شده موثر باشد.
انتخاب شعار “ایمنی غذا، از مزرعه تا سفره” از دیدگاه جهانی نیز حائز اهمیت است. زیرا فائو نیز در نبرد با موضوع گرسنگی و در راه رسیدن به امنیت غذایی به جای پرداختن به سیاستگزاری‌های کلان، شروع از اولین حلقه زنجیر را پیشنهاد کرده است.
باشد تا با ترویج و گسترش آگاهی های تغذیه ای و انتخاب سبک زندگی مناسب، موجبات پیشگیری از بیماری های مزمن در تمامی اقشار جامعه محقق گردد.
