توجه به خوراک و رژیم غذایی مناسب و کامل در طول دوران بارداری، یکی از مهم‌ترین اصول بهداشتی پیش از زایمان است. مواد غذایی مصرفی در این دوران باید احتیاجات مادر و رویان در حال رشد را برآورده کند. رعایت یک برنامه غذایی صحیح در طول دوران بارداری کمک فراوانی به‌سلامت مادر و کودک آینده او خواهد کرد. کمبودهای غذایی (و گاه افراط در خوردن بعضی مواد غذایی) باعث بسیاری ناراحتی‌های مادر در زمان بارداری، هنگام زایمان و پس‌ازآن می‌شوند. از طرف دیگر، تغذیه جنین در طول دوران بارداری کاملاً وابسته به مادر است و هرگونه کمبود باعث ایجاد اختلال در رشد جنین می‌گردد که اثرات آن سال‌ها پس از تولد نوزاد نیز مشهود است.
افزایش وزن مادر و سرعت آن، بهترین معیار قضاوت درباره‌ی نحوه تغذیه وی است. در طی سه‌ماهه اول بارداری معمولاً میان ۱ تا ۲ کیلوگرم به وزن مادر اضافه می‌گردد. در طی سه‌ماهه دوم و سوم افزایش وزن، معمولاً به‌طور کم و بیش گِرم در هفته است، رویه مرفته میان ۳۵۰ تا ۴۵۰ گرم در هفته. میزان مطلوب افزایش وزن مطلوب در طول دوران بارداری طبیعی حدود ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم می‌باشد.
اگرچه باید توجه داشت این اندازه با شرایط فردی تغییرپذیر است. مادران جوان نسبت به مسن‌ترها، مادران یک زا نسبت به چند زاها و مادران لاغر نسبت به مادران چاق، افزایش وزن بیشتری در طول دوران بارداری پیدا می‌کنند.
تغذیه در دوران بارداری
نیازهای تغذیه ای مادر باردار در طول دوران بارداری به شرح ذیل می‌باشند:
۱- انرژی مورد نیاز:
انرژی موردنیاز بدن در طول دوران بارداری افزایش می‌یابد. مادر باردار نسبت به زمان پیش از بارداری به ۳۰۰ کیلوکالری انرژی اضافی نیاز دارد.
۲- پروتئین:
به علت رشد رویان و تشکیل بافت‌های جنینی، در این مرحله احتیاج بدن به پروتئین افزایش می‌یابد. یک مادر باردار روزانه به ۳۰ گرم پروتئین اضافی نیاز دارد. این پروتئین را می‌توان از منابع حیوانی یا گیاهی تأمین کرد. دوسوم این مقدار باید از منبع حیوانی (گوشت، مرغ، ماهی یا تخم مرغ) باشد، زیرا این مواد کلیه اسیدهای آمینه موردنیاز را به گونه کامل تأمین می‌کنند. یک‌سوم بقیه پروتئین موردنیاز را می‌توان از منابع گیاهی مانند حبوبات برآورده کرد. منابع گیاهی نظیر نخود، لپه، عدس، لوبیا و ماش دارای مقادیر مناسبی از پروتئین‌های خوب و کامل می‌باشند. لوبیاچیتی در بین دانه‌های گیاهی منبع پرارزش از دید پروتئین است. به علاوه نوع پروتئین آن مرغوب بوده، می‌تواند مکمل خوبی برای پروتئین غلات که غذای اصلی بعضی از خانواده‌هاست باشد.
۳- آهن مورد نیاز در طول دوران بارداری:
نیاز مادر به آهن در طول دوران بارداری افزایش می‌یابد. این افزایش نیاز، ناشی از افزوده شدن گلبول‌های قرمز مادر در این دوران و نیز نیازهای جنین می‌باشد. از آن جا که رژیم خای غذایی معمولی، آهن مورد نیاز مادر باردار را تأمین نمی‌کند، لازم است برای پیشگیری از کمبود آهن و کم خونی فقر آهن، مقدار مورد نیاز را با قرص‌های مکمل جبران کرد. تجویز از ابتدای هفته ۱۶ بارداری تا سه ماه بعد از زایمان ضروری است. لازم به ذکر است این قرص‌ها توسط پزشک و با صلاحدید وی تجویز می‌شوند.
۴- کلسیم و فسفر مورد نیاز در طول دوران بارداری:
با توجه به این که در دوران بارداری استخوان‌های جنین در حال شکل گیری است، نیاز مادر به کلسیم و فسفر بیشتر می‌شود. مادر باردار روزانه به ۴۰۰ میلی گرم کلسیم و فسفر اضافی نسبت به قبل از بارداری نیازمند است. رژیم‌های حاوی مقادیر کافی شیر، لبنیات و کلسیم را برای این دوران فراهم می‌کند اما در صورت مصرف نکردن لبنیات، لازم است این مقدار توسط قرص‌های کلسیم که توسط پزشک تجویز می‌شود تأمین گردد.
۵- ویتامین‌ها:
نیاز بدن در هنگام بارداری به تمام ویتامین‌ها افزایش می‌یابد. مصرف شیر، میوه‌ها و سبزیجات در مقادیر کافی می‌تواند ویتامین‌های لازم را تأمین کند.
منبع: بهداشت مادر و کودک، رشته کودکیاری، احمدرضا زمانی، عزیزالله باطبی
