بیماری گل‌مژه
معرفی بیماری گل مژه
گل‌مژه (sty) به‌صورت یک توده باد کرده، حساس و دردناک و سُرخ رنگ در نزدیکی لبه پلک خودنمایی می‌کند. این توده بدرستی یک آماس کوچک با سر زردرنگ است که در اثر چرک کردن یا التهاب ریشه مژه‌ها یا غدد تراوش کننده چربی پلک ایجاد میشود. از آن‌گونه عوامل ایجاد گل‌مژه باکتری چرکی به نام استافیلوکوک است و برخورد با دستهای آلوده نیز سبب سرایت آن میشود.
گل‌مژه یا هوردئولوم hordeolum (چرک کردن غدد پلک) را به دو نوع درونی (درون لبه پلک) و خارجی (بیرون لبه پلک) تقسیم می‌کنند. نوع درونی گاهی به سمت پوست و گاهی به سمت ملتحمه چشم است. ولی گونه بیرونی همیشه به سمت پوست است. شالازیون مانند گل‌مژه درونی است. ولی علائم التهابی و علائم آماس (درد و سُرخی و تورم) ندارد؛ و عبارت است از برافروختگی گرانولوماتو، مزمن، استریل (بدون چرک کردن) و با علت ناشناخته در غدد چربی پلک.
گل‌مژه
گل‌مژه برافروختگی غدد لبه پلک در چشم است که بروز همیشگی آن نشان‌دهنده ناتوانی سیستم ایمنی است. این التهاب غالباً عفونی و بسیار دردناک است. گل‌مژه بیماری همه گیری است که می‌تواند افراد را در سنین گوناگون گرفتار کند. برخورد دست آلوده با چشم (به ویژه اگر با ترشحات بینی آلوده‌شده باشد) و التهاب لبه پلک (بلفاریت یا شوره پلک) از سازه‌های مهمی هستند که باعث بروز گل‌مژه می‌شوند.
علائم و نشانه‌ها
برپایی یک توده برجسته سُرخ رنگ دردناک در لبه پلک
احساس سنگینی و درد پلک
سوزش و خارش و اشک‌ریزش
گاهی خروج ترشحات چرکی از گل‌مژه
تاری دید: تاری دید از عوامل معمول گل‌مژه نیست ولی اگر گل‌مژه کمابیش بزرگ باشد با فشار روی تخم چشم باعث ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید میشود.
درمان
بیشتر گل‌مژه‌ها ظرف چند روز کم کم بهبود می‌یابند و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند. در چند روز نخستین، به‌کارگیری از کمپرس گرم باعث آرام کردن درد میشود و ممکن است به سر باز کردن گل‌مژه و تهی کردن ترشحات چرکی کمک کند. برای این منظور یک حوله تمیز را با آب جوشیده گرم (نه داغ!) نمناک کنید و برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی چشم مبتلا قرار دهید. مالش ملایم هم به آرام کردن درد و تهی کردن ترشحات کمک می‌کند. مالش کمپرس گرم را می‌توان روزی ۴-۳ بار انجام داد تا ترشحات تخلیه شود و گل‌مژه بهبود پیدا کند.
هرگز کوشش نکنید گل‌مژه را بترکانید یا به‌زور تخلیه کنید، این کار می‌تواند باعث گسترش عفونت به بافت‌های نزدیک و یا حتی ورود چرک به مغز شود. اگر پس از چند روز (تقریباً ۲ روز) گل‌مژه بهبود پیدا نکرد بی‌گمان به چشم‌پزشک مراجعه کنید. چشم‌پزشک می‌تواند در صورت لزوم با یک جراحی کوچک گل‌مژه را تخلیه کند. تهی کردن گل‌مژه با بی‌حسی موضعی با استفاده از قطره بی‌حس‌کننده انجام میشود. در گل‌مژه‌های معمولی استفاده از قطره‌های آنتی‌بیوتیک می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ ولی در بچه‌های کوچک یا کسانی که گل‌مژه‌های به سختی برافروخته دارند ممکن است نیاز باشد با نظر چشم‌پزشک آنتی‌بیوتیک خوراکی برای جلوگیری از گسترش چرک به بقیه پلک و بخش‌های مجاور استفاده شود.
پیشگیری
در برخی از افراد گل‌مژه مکرراً عود می‌کند. برای پیشگیری از عود گل‌مژه:
از برخورد دست آلوده با چشم جلوگیری کنید.
بهداشت پلک را رعایت کنید. شستشوی پیاپی پلک‌ها با آب ولرم یا شستشوی لبه پلک با شامپو بچه کم مایه شده می‌تواند به جلوگیری از عود گل‌مژه یاری کند.
در صورت بروز گل‌مژه‌های پیاپی بی‌گمان به چشم‌پزشک مراجعه کنید. هرازگاهی بیماری‌های چشمی دیگر مانند بلفاریت (التهاب لبه پلک) یا مشکلات غدد تراوش کننده چربی باعث بروز گل‌مژه پیاپی میشود که شناسایی و درمان این بیماری‌ها به دست چشم‌پزشک باعث جلوگیری از عود گل‌مژه میشود. افزون بر آن هرازگاهی برخی از بیماری‌های جدی چشمی (برای نمونه تومورها) ممکن است به‌صورت گل‌مژه‌های پیاپی تظاهر کند که در این موارد معاینه توسط چشم‌پزشک راهگشا است.
شالازیون
شالازیون یکی دیگر از توده‌های لبه پلک است که در آغاز تظاهری مانند گل‌مژه دارد. شالازیون برجستگی کوچکی در لبه پلک در زیرپوست است که در اثر بسته شُدن مجرای خروجی غدد تراوش کننده چربی پلک و گردهمایی مواد تراوش شده در غده ایجاد میشود. شالازیون ممکن است در آغاز برافروخته باشد و باعث ایجاد درد و سُرخی شود که در این حالت مانند گل‌مژه است؛ ولی پس از مدتی درد و سُرخی فروکش می‌کند و توده متورمی در لبه پلک باقی می‌ماند. اندازه این برجستگی با دوام نیست و ممکن است کم کم بزرگ‌تر یا کوچک‌تر شود. بیشتر شالازیون از ابتدا فقط به‌صورت یک توده برجسته نمایان میشود و با درد و سُرخی همراه نیست
شالازیون معمولا مشکل چشمی مهمی ایجاد نمی‌کند و پس از چند هفته تا چند ماه خودبه‌خود کوچک میشود و از میان می‌رود. به‌کارگیری از کمپرس گرم (روزی ۳-۲ بار و هر بار ۵-۱۰ دقیقه) با استفاده از حوله پاکیزه و مالش آرام ممکن است به باز شدن مجرای غده چربی کمک کند و باعث بهبود تندتر شالازیون شود.
درمان
شالازیونهای خیلی کوچک که ظاهر ناخوشایندی ندارد نیاز به درمان ویژه‌ای ندارند و معمولاً به مرور زمان خودبه‌خود خوب می‌شوند. شالازیونهای بزرگ‌تر به دو علت بنیادین نیاز به درمان پیدا می‌کنند:
نخست آنکه شالازیونهای بزرگ‌تر ظاهر ناخوشایندی دارند و از لحاظ زیبایی ظاهری مشکل‌ساز هستند، ضمن آنکه بهبود خودبه‌خودی آن‌ها ممکن است چندین ماه طول بکشد.
دوم آنکه شالازیونهای بزرگ به ویژه در پلک بالایی روی تخم چشم فشار می‌آورند و با دگرگونی شکل قرنیه باعث ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید می‌شوند.
پس در این‌گونه موارد برای درمان بی‌گمان از چشم‌پزشک کمک بگیرید.
روش بنیادین درمان در این حالت جراحی شالازیون است که با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد. روش دیگر تزریق داروهای استروئیدی در داخل ضایعه در لبه پلک است که بیشتر در مواردی به کار می‌رود که یا شمار زیادی شالازیون کوچک وجود داشته باشد که نتوان آن‌ها را با جراحی خارج کرد و یا شالازیون درجایی باشد که جراحی آن احتمال ایجاد آسیب در ساختمان‌های نزدیک را به همراه داشته باشد.
شالازیونهای پیاپی
در برخی از افراد شالازیون مکرراً عود می‌کند. در همین گونه لازم است فرد بی‌گمان توسط چشم‌پزشک ویزیت شود زیرا:
نخست هرازگاهی بیماری‌های جدی چشمی مانند توده‌های بدخیم پلک به‌صورت شالازیونهای پیاپی تظاهر می‌کنند که شناسایی آن‌ها از شالازیون معمولی تنها از عهده چشم‌پزشک برمی‌آید.
دوم اینکه در برخی از موارد بیماری‌های دیگر چشمی مانند برافروختگی لبه پلک (بلفاریت) یا مشکلات غدد تراوش کننده چربی لبه پلک (میبومینیت) باعث ایجاد شالازیونهای پیاپی میشود. در این حالت کنترل این بیماری‌ها به دست چشم‌پزشک به جلوگیری از عود شالازیون کمک می‌کند.
