ايراني تاكنون در اثر ابتلا به ويروس HIV جان خود را از دست داده‌اند و بيشترين ميزان كشته‌ها مربوط به مرضي مهلك بوده كه HIV عامل بروز آن است و درمان مشخصي ندارد: ايدز. آمار جديد منتشره از مبتلايان به ايدز نشان مي‌دهد كه ابتلا از طريق رابطه جنسي، نسبت به سال‌هاي اوليه شيوع بيماري رشد نگران‌كننده‌يي داشته و كم مانده تا عامل اول ابتلا به ايدز شود. يكي از راهكارهاي جلوگيري از شيوع ايدز از طريق رابطه جنسي، استفاده از كاندوم است كه كاربردي هم در جلوگيري از حاملگي ناخواسته دارد. اما از آنجا كه كشور سياست‌هاي افزايش جمعيت را پيش گرفته و با توجه به كاربرد دوم اين وسيله پيشگيري از بيماري‌هاي مقاربتي، استفاده از آن شديدا كاهش يافته و پيشگيري از ايدز دشوارتر شده است.
۰۳هزار نفر مبتلا به ايدز هستند
نام ترسناكي دارد: ايدز. اما سابقه و عملكردش از اسمش ترسناك‌تر است. اين بيماري كه از طريق ابتلا انسان به ويروس HIV بروز پيدا مي‌كند، سبب ضعف سيستم ايمني بدن شده و ميزبانش را به كشتن مي‌دهد. نكته هراسناك اين است كه ايدز درمان ندارد و تنها به كمك داروهاي گران‌قيمت، قابل كنترل است. نخستين بيمار ايراني، كودكي ۵ساله بود كه در سال ۱۳۶۶، به خاطر استفاده از فرآورده‌هاي خوني ناسالم خريداري شده از فرانسه به ايدز آلوده شد. از آن سال تاكنون، نزديك به ۳۰هزار نفر به ويروس HIV آلوده شده كه از اين ميان ۶۹۹۰ نفر ايدز گرفته و ۶۲۰۲ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
موج اول ابتلا به ايدز كه با فرآورده‌هاي خوني آلوده آغاز شد، به زودي جاي خود را به موج دومي داد كه از طريق سرنگ‌هاي آلوده كه بين معتادان به صورت اشتراكي استفاده مي‌شد، شيوع يافت. اما شواهد حاكي از آن است كه اين راه ابتلا، به زودي جايگاه نخست را در تعداد قربانيان از دست خواهد داد. موج سومي در راه است كه همه از آن ابراز نگراني مي‌كنند: ابتلا از طريق رابطه جنسي.
فرد مبتلا به ايدز، مي‌تواند از طريق رابطه جنسي، ديگران را به اين بيماري آلوده كند. به نقل از وب‌دا، آمار جديد منتشره نشان مي‌دهد كه در سال ۹۳، رابطه جنسي ناسالم دليل ۳۷٫۳درصد ابتلا به ايدز در كشور بوده است. هرچند اين عامل، هنوز علت دوم ابتلا به ايدز است، اما با توجه به رشد نگران‌كننده ۲۳درصدي كه سريع محسوب مي‌شود، به‌زودي جاي ابتلا از طريق تزريق با سرنگ آلوده را خواهد گرفت.
روابط جنسي خارج از چارچوب
كاندوم در جلوگيري از حاملگي ناخواسته استفاده مي‌شود. اما كاربرد مهم ديگر اين وسيله، پيشگيري از بيماري‌هاي مقاربتي است كه ايدز هم يكي از آنها محسوب مي‌شود. حال با توجه به سياست‌هاي افزايش جمعيت كشور، استفاده از اين وسيله كاهش يافته و حتي در برخي موارد دسترسي به آن محدود شده است. عباس صداقت، رييس اداره كنترل ايدز و بيماري‌هاي مقاربتي وزارت بهداشت، محدود شدن دسترسي به كاندوم در برخي مراكز توزيع را تاييد مي‌كند، اما مي‌گويد كه اين وسيله به طور رايگان در اختيار افراد با رفتار پرخطر قرار مي‌گيرد. به گفته صداقت، ۳سناريو براي شيوع ايدز از طريق رابطه جنسي وجود دارد. نخستين آنها شيوع به خاطر برقراري رابطه جنسي بين افراد معتادي كه از طريق سوزن آلوده مبتلا شده‌اند و همسرانشان است. اين مساله همسران افراد معتاد را در معرض خطر ابتلا به ايدز قرار مي‌دهد. دومي ابتلا از طريق رفتارهاي جنسي پرخطر است كه افراد بعد از مصرف مواد مخدر جديد و روانگردان‌ها از خود بروز مي‌دهند. اما سناريو سوم برقراري روابط‌جنسي خارج از چارچوب ازدواج است كه خطر شيوع بين افرادي كه مواد مخدر تزريقي يا روانگردان استفاده نمي‌كنند را افزايش مي‌دهد.
حاملگي مديريت نشده و افزايش خطر ايدز
رييس اداره كنترل ايدز همچنين خطر ديگري را افشا مي‌كند: افزايش ميزان انتقال ايدز از مادر به فرزند. يك‌سوم مبتلايان به ايدز را زنان تشكيل مي‌دهد و با توجه به تغيير الگوي ابتلا به ايدز، اين تعداد در حال افزايش است. صداقت مي‌گويد كه بارداري‌هاي مديريت نشده در زنان مبتلا، ۴۰ تا ۵۰درصد خطر ابتلا نوزادان به ايدز را افزايش مي‌دهد. البته او به اين مساله اشاره مي‌كند كه امكان جلوگيري از انتقال بيماري به نوزادان در كشور وجود دارد و خدمات تشخيصي و درماني در اين مورد كاملا رايگان است. لذا به زوج‌هايي كه رفتار پرخطر جنسي داشته‌اند، توصيه مي‌كند كه به مراكز مرتبط مراجعه كنند.
صداقت مي‌گويد كه پيشگيري از HIV آسان است؛ بايد از رفتارهاي پرخطر جنسي اجتناب كرد. البته استفاده از كاندوم هم كارساز است، به شرط آنكه در دسترس باشد. رييس اداره كنترل ايدز مي‌پذيرد كه ممكن است در مراكز عمومي، توزيع كاندوم محدود شده باشد، اما با توجه به كاربرد دوگانه اين وسيله و با توجه به مصرفش در جلوگيري از ابتلا به HIV، در مراكز گذري وزارت بهداشت به رايگان توزيع مي‌شود.
پيشگيري، محدود به افراد خاص
مراكز گذري، مراكزي هستند كه با هدف كاهش آسيب‌هاي اعتياد تشكيل شده و به خدمات‌دهي به معتادان و خانواده‌هايشان، زنان با رفتار پرخطر جنسي و كودكان كار مشغولند. اين مراكز كه تعدادشان در كشور ۱۴۰عدد است، در مناطقي كه پرخطر تلقي مي‌شوند، تاسيس شده‌اند.
«تعادل» براي آشنايي بيشتر با اين مراكز، با رييس مركز توسعه پيشگيري سازمان بهزيستي كشور تماس گرفت.
مجيد رضازاده گفت كه اين مراكز، در راستاي برنامه‌هاي استراتژيك ۵ساله پيشگيري از ايدز تاسيس شده‌اند كه نوعي همكاري بين سازمان‌ها و نهادهاي مختلف مرتبط با سلامت محسوب مي‌شود. در اين مراكز سرنگ، پنبه الكلي و كاندوم به رايگان توزيع مي‌شود و جامعه هدفشان، افرادي هستند كه در معرض خطر ابتلا به ايدز قرار دارند.
وي محدود شدن دسترسي به كاندوم را تكذيب مي‌كند و مي‌گويد: اين وسيله در داروخانه‌ها براي آنها كه قصد خريدش را دارند، فراهم است. كاندوم همچنين به‌طور رايگان در اختيار افرادي كه رفتار پرخطر دارند، قرار گرفته مي‌شود و دولت براي رايگان شدن سرنگ ، پنبه الكلي و كاندوم در سال ۹ ميليارد تومان اعتبار اختصاص داده است.
رضازاده در پاسخ به اين سوال كه درمان بيماران ايدز چه هزينه‌اي دارد، گفت: درمان ايدز براي بيماران هزينه‌اي ندارد و تمام هزينه آن به عهده دولت است. ضمن آنكه آزمايش ايدز نيز در مراكز گذري به صورت رايگان ارايه مي‌شود.
كاهش استفاده از وسايل پيشگيري در مناطق پر خطر
وسايل پيشگيري ميان افرادي كه در نظر وزارت بهداشت در خطر قرار دارند، به رايگان توزيع مي‌شود. اما آيا اين مساله براي جلوگيري از ايدز كفايت مي‌كند؟ همان‌طور كه پيش‌تر گفته شد، تنها معتادان و خانواده‌هايشان در معرض ابتلا به بيماري ايدز از طريق روابط جنسي نيستند و تمام كساني كه رابطه جنسي خارج از چارچوب خانواده دارند، در خطر محسوب مي‌شوند. بنابراين استفاده عمومي از كاندوم به عنوان وسيله پيشگيري، يك ضرورت كتمان ناپذير است. اما يك منبع مطلع كه نخواست نامش فاش شود، گفت كه بعد از اجراي سياست‌هاي افزايش جمعيت، استفاده از اين محصول در مناطق جنوبي شهر تهران كه اتفاقا بسياري از مناطق پرخطر نيز در آن واقع شده‌اند، به طرز چشمگيري كاهش داشته است.
او مي‌گويد: هرچند عرضه اين محصول در داروخانه‌ها مانند سابق ادامه دارد، اما خريد آن، خصوصا در مناطق جنوبي تهران كاهش يافته است. همچنين كاندوم توليد داخل كه از قيمت پايين‌تري برخوردار است و اقشار كم‌درآمد توانايي خريد آن را دارند، به ندرت در بازار يافت مي‌شود. از طرف ديگر، شنيده‌ها حاكي از آن است كه توزيع رايگان كاندوم به زوج‌ها توسط وزارت بهداشت متوقف شده است و اين وسيله تنها در مراكز گذري و براي افراد در معرض خطر به صورت رايگان توزيع مي‌شود. موج سوم ايدز در راه است و روابط جنسي ناسالم، عامل اصلي آن. اما هنوز هيچ مسوولي در كشور حاضر نيست شيوع و وقوع اين نوع روابط در كشور را به صراحت بپذيرد. صحبت از روابط جنسي خارج از ازدواج تابويي است كه كسي حاضر به شكستنش نيست و گويا نظام سلامت هم يكي از قربانيان اين تابو محسوب مي‌شود.
در كنار اين مساله، تبليغات براي كاهش استفاده از محصولاتي مانند كاندوم و محدود شدن دسترسي به اين محصولات، به تبعات منفي روابط جنسي ناسالم مي‌افزايد. بايد ديد كه آيا مسوولان حاضرند به بهاي شكستن تابو‌ها، سلامت كشور را تضمين كنند يا بايد منتظر فجايعي از قبيل افزايش شيوع بيماري ايدز بود.
