عصر یکشنبه ۲۸ تیرماه امسال، جاری شدن سیل و ریزش جاده در پی بارش شدید باران به مرگ حدود ۱۷ تن از هموطنان در مناطقی از استانهای البرز و تهران منجر شد.
سیلاب شدید و طغیان رودخانه ساکنان محلی و مسافرانی را که برای گذراندن اوقات فراغت خود در تعطیلی عید فطر راهی شمال کشور یا مناطق ییلاقی کن و سولقان در شمال تهران شده بودند را غافلگیر کرد و علاوه بر وارد آوردن خسارات سنگین مالی و تخریب ده ها خودرو، جان باختن تعدادی از هموطنان و مصدومیت شماری دیگر را در پی داشت که با گذشت حدود یک ماه از این حادثه هنوز سرنوشت سه جوان مفقود در هاله‌ای از ابهام است.
با توجه به وضعیت منطقه و سابقه وقوع سیلاب‌های متعدد در منطقه کن، سولقان و رود کرج و حتی تجربه‌های تلخ گذشته از جمله فاجعه سیل تجریش (۴ مرداد ۱۳۶۶) که تنها با ۲۸ میلی متر بارندگی در ۱۰۷ دقیقه، تلفاتی باورنکردنی – تا ۳۰۰ نفر طبق آمار غیر رسمی – را در شمالی ترین مناطق پایتخت بر جای گذاشت، وقوع چنین سیل مرگباری به هیچ وجه دور از ذهن نبود با این حال همچنان که از وضعیت بحرانی سازمانهای عریض و طویل مدیریت بحران در کشور انتظار می‌رود در مورد سیل اخیر و در مواجهه با قربانی شدن ناباورانه شهروندان بی دفاع در پی یک بارندگی نه چندان شدید هم جز ارائه آمار ضد و نقیض از جان باختگان و خسارات این حادثه، کار چندانی نکردند تا خانواده های مفقودالاثرهای سانحه برای مجاب کردن مسوولان به جست‌و‌جوی دقیق تر منطقه و یافتن نشانی از عزیزانشان دست به دامن رسانه ها و دستگاه های مختلف شوند.
.
.
در این بین و در دوره دو، سه هفته‌یی که رسانه ها و مردم جسته و گریخته اخبار این حادثه را دنبال می کردند، نوبت سازمان هواشناسی بود که به دلیل آنچه عدم پیش بینی و هشدار در خصوص وقوع سیل عنوان شده در سیبل بیشترین انتقادها قرار بگیرد، انتقادها و شماتت‌هایی که هر بار پس از حوادث این چنینی مطرح شده و مدتی سرتیتر اخبار و گزارشهای حادثه در سایتهای خبری و روزنامه ها بوده بی آن که چاره و تمهید موثری برای رفع موانع و اشکالات موجود اندیشیده شود، تا حادثه بعد و حادثه بعد …
اما به راستی تا کی باید شاهد از دست رفتن جان‌های عزیز و داغدار شدن خانواده ها در چنین حوادثی باشیم که با یک مدیریت صحیح و اصولی به سادگی قابل کنترل هستند و اساسا با وجود برخی مدیران که پس از وقوع هر فاجعه تلخ و بحران قابل پیشگیری و کنترل با فرافکنی و بهانه تراشی‌ها حاضر به قبول کمترین مسوولیت و اذعان به حداقل قصوری نیستند چه امیدی به بهبود وضعیت نابسامان موجود خواهیم داشت؟
سریع‌ترین سیستم هشدار سیل کشور در بایگانی!
آیا به راستی سیستمی برای مدیریت اصولی حوزه های آبی و پیش بینی و هشدار وقوع سیلاب‌ها در کشور وجود ندارد؟ آیا دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی متعددی که در زمینه مدیریت منابع آبی و پیش بینی و پیشگیری از خسارات سوانح طبیعی کار می کنند در مقابل رخداد چنین سیلابهایی هیچ راه حلی ندارند؟ با گذشت حدود سه دهه از فاجعه تاسف بار سیل تجریش، سیستم مدیریت شهری و مدیریت بحران پایتخت تا چه حد برای پیشگیری از تکرار تلفات و خسارات باورنکردنی آن فاجعه آمادگی دارد؟
.
.
در سالهای ۱۳۸۹-۹۰ مطالعه ارزشمندی پیرامون مدیریت یکپارچه سیل با مطالعه موردی حوضه آبریز رودخانه کن با مساعی وزارت نیرو توسط جمعی از متخصصان تراز اول این رشته انجام شد و طی آن روش های کنترل سیلاب یا به عبارت دقیق تر ارتقای همزیستی مسالمت آمیز با سیلاب مورد بررسی قرار گرفت. یکی از راهکارهای کاهش خسارات سیل که در این مطالعه هم بر آن تاکید شد استفاده از سیستمهای هشدار سیل است که هزینه سیستم پیشنهادی در آن سال‌ها چیزی حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان برآورد شد.
البته سیستمهای رایج بین‌المللی هشدار سیل که عمدتا در غرب و متناسب با جغرافیا و نیازمندی های آن سامان طراحی و ساخته شده و جهت هشداردهی در حوزه های با زمان تمرکز بسیار کوتاه (یک ساعت و کمتر) کارایی محدودی دارند. به لحاظ ساختاری نیز اعلان هشدارهای دقیق از نظر شدت و زمان وقوع برای حوضه های کوچک مشرف بر شهرها توسط سیستمهای هواشناسی تا حد زیادی دشوار و حتی غیرعملی است.
با نگاه به این معضلات و ضرورت بومی سازی سیستمهای هشدار سیل گروهی از کارشناسان در یک مجموعه دانشی خصوصی دست به کار طراحی سیستم سریع هشدار سیل
و پیاده سازی آن با تمرکز بر حوزه‌های آبی مشرف بر تهران از جمله «دربند – گلابدره» و «رودخانه کن» شدند.
این سیستم هشدار که خبر مربوط به طراحی آن طی مصاحبه ای با مجریان طرح در اردیبهشت ۱۳۹۲ در سرویس علمی ایسنا منتشر شده در صورت عملیاتی شدن با هزینه ای بسیار اندک – یک چهارم برآورد کارشناسان در سال ۹۰ – و پردازشی سریع – یکبار در دقیقه – قادر به رصد رگبارهای خطرساز حوضه های مشرف به شهر، پردازش شدت – مدت رگبارها، مقایسه آن با دوره بازگشت سیلاب و اعلام هشدار سریع از طریق پیامک به کارشناسان و مدیران ذی ربط بود.
به گفته مدیر شرکت طراح، به تشخیص اکثر کارشناسان هیدرولوژی، هشداردهی زودهنگام سیل در حوزه‌های آبخیز، با «زمان تمرکز» کمتر از یک ساعت، امکان پذیر نیست. باران سنج‌های موجود، معمولا هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه یک بار، داده‌های ثبت شده بارش را به مرکز مدیریت سیلاب گزارش میکنند تا با استفاده ازنرم افزارهای رایج، پس از ۳۰ دقیقه پردازش، بررسی‌ها، جهت صدور هشدار سیل کامل شود.چنین زمانی برای تعداد زیادی از ۱۱ دره رود شمالی تهران و بسیاری دیگر از حوزه‌های آبخیز مشرف به کلان شهرها بسیار زیاد است چرا که بررسی هیدرولوژیک و نیز تجارب معاصر از سیلاب شهری، مثلا در حوزه‌های «دربند – گلابدره» و نیز «رودخانه کن» نشان می‌دهد که گاه، از زمان شروع بارش تا بروز خسارات در اولین مناطق آسیب‌پذیر، حتی کمتر از نیم ساعت زمان داریم. سیستم بومی سپهر که با توجه به این واقعیت ها طراحی شده قادر است در پنجره های زمانی پردازش یک دقیقه و زمان پردازش کسری از ثانیه عمل کرده و با ارسال ۱۰ پیامک در یک دقیقه، مسوولان مدیریت بحران را از وضعیت بارش و سیلاب احتمالی مطلع کند.
.
.
به گفته مخترع سیستم حسگر بومی شده که در تمام حوزه‌ها اعم از حوزه های دارای مطالعات جامع سیل و حوزه های فاقد این مطالعات قابل نصب و کاربری است در حوزه‌های فاقد مطالعات جامع، شروع بارش، در همان دقیقه اول به کارشناس مسوول پیامک می‌شود. در طول بارش، در مقاطع زمانی دلخواه، مثلا هر پنج دقیقه یکبار، بارش تفکیکی هر دقیق و نیز بارش کلی این رگبار تاکنون، ارسال می‌شود و با پایان بارندگی، جهت ارزیابی دقیق‌تر پیش آگهی، خاتمه بارش گزارش می‌شود. جهت اطمینان بیشتر به صحت عملکرد سیستم، روزانه یک پیامک به کارشناس مسوول سیل در منطقه ارسال می‌شود تا در صورت بروز اشکال توسط تیم پشتیبان به سرعت رفع نقص صورت گیرد.
مدیر شرکت طراح با اشاره به خسارات سنگین سالانه سیلاب ها در شهرها و روستاهای مختلف کشور و آسیب پذیری بالای کلان شهر تهران در مقابل این بلیه طبیعی که نمونه های شاخص اخیر آن سیلاب سال قبل کن و سیل بزرگ چند سال پیش دربند و گلاب دره بوده اند بر ضرورت نصب این سیستم در دره رودهای تهران تاکید کرده و گفته بود محققان و متخصصان این شرکت داخلی در صورت درخواست و حمایت دستگاه‌های ذی ربط قادرند ظرف مدت شش ماه کل ۱۱ دره رود شمال پایتخت را به این سیستم هشدار سریع مجهز کنند و برای پرهیز از مقدمات اداری احیانا زمان‌گیر و ارائه هر چه سریعتر این خدمت حیاتی به کلانشهر تهران، در حال مذاکره با چند حامی توانمند خصوصا در حوزه اپراتوری تلفن همراه هستند تا در صورت حصول توافق، عملیات نصب سیستم در تهران را در «کمترین زمان» انجام دهند.
این «کمترین زمان» به لطف حمایت‌ها و توجه‌ها تا امروز دو سال و سه ماه طول کشیده است …
.
.
.
یاد همه جان باختگان سیل در کشور گرامی باد.
.
.
.
.
.
منبع : ایسنا
