مراقبت و احیاء اکسیژناسیون نوزادان

در جنین به اختلال در اکسیژناسیون بافتها (هیپوکسی، کربوکسمی و اسیدوز) زجر جنینی (Asyphxia) گفته می شود.
۱) اقدامات اولیه
۲) قبل از هر زایمان، پزشک و کادر پرستاری بایستی از کامل و سالم بودن وسایل و تجهیزات مورد نیاز برای مراقبت و احیاء نوزادان اطمینان حاصل کند تا مبادا لحظه ای درنگ و اختلال در اقدامات حیاتی بروز کند. مراقبت مستقیم و واقعی از نوزاد از زمان خروج سر شروع می شود. در این مرحله اولین قدم تخلیه ترشحات و مواد داخل دهان و بینی بوسیله پوار و یا دستگاه مکنده (Suction) است (در همان چند ثانیه ای که سرچرخش خارجی خود را انجام می دهد). این عمل مجدداً با دقت و ظرافت بیشتری پس از تولد کامل نوزاد تکرار می شود و پس از آن (بعد از قطع ضربان بند ناف و یا در طی ۳۰ تا ۶۰ ثانیه اول پس از تولد) بند ناف کلامپ و قطع شده و نوزاد به محل از قبل گرم و آماده شده (زیر یک دستگاه گرم کننده تابشی) انتقال یافته و خشک و گرم می شود.

توجه

• ابتدا ترشحات دهان و سپس بینی پاک و تخلیه شود.
• برای تخلیه ترشحات بهتر است سر نوزاد به یک طرف کج شود.
• برای جلوگیری از بروز برادیکاردی و یا آینه رفلکسی بهتر است تا ۵ دقیقه اول پس از تولد سر وسیله ساکشن بیش از حد وارد حلق و سوراخ های بینی نشود و از گذاشتن سوند معدی خودداری شود.
• در صورت استفاده از دستگاه مکش (Suction) فشار منفی نبایستی بیش از ۶۰-۸۰mmHg تنظیم گردد.

اکسیژناسیون

مهمترین اقدام در این نوزادان تامین اکسیژن کافی برای نسوج حیاتی است. تاخیر در اصلاح آسیفیکسی با تغییرات و عوارض شدیدی همراه خواهد بود که عبارتند از:
• فشار اکسیژن شریانی با سرعت (pao2) در کمتر از ۵ دقیقه به صفر می رسد.
• PH خون شریانی با سرعت ۰٫۰۴U/min کاهش می یابد.
• غلظت بیکربنات پلاسما با سرعت ۲mEq/ml کاهش می یابد.
• اسیدوز و هیپوکسی باعث افزایش و تداوم مقاومت عروق ریوی و درنتیجه کاهش پرفیوژن ریوی می شوند.
• کاهش پرفیوژن ریوی منجر به تاخیر تخلیه و جذب مایع داخل ریه ها و نیز نشت مایع از مویرگهای صدمه دیده و در نهایت کاهش تهویه تنفسی می شود.
• کاهش پرفیوژن ریوی کاهش میزان اتساع ریه ها و هیپوکسی باعث تاخیر در از بین رفتن شانت راست به چپ می شوند.
روش اکسیژناسیون بر حسب شرایط و وضعیت قلب نوزاد متفاوت و به قرار زیر است:
الف) تحریک فیزیکی (Tactile Stimulation): اگر تعداد ضربان قلب نوزاد طبیعی باشد ولی تنفس خودبخودی کمی ضعیف و آهسته باشد اغلب می توان با تحریک فیانه های زیکی از طریق وارد کردن ضربات آهسته (تلنگر) به کف پا و یا مالش ظریف پشت نوزاد وضعیت تنفسی را اصلاح نمود.
ب) تجویز اکسیژن و تهویه تنفسی: در نوزادی که با وجود تنفس خودبخودی دچار سیانوز مرکزی بوده و یا نشانه های دیسسترس تنفسی وجود دارد باید از طریق لوله بینی و یا ماسک اکسیژن ۹۰-۱۰۰ درصد به میزان ۳ تا ۶ لیتر در دقیقه تجویز نمود. درصد اکسیژن دریافتی توسط نوزاد برحسب فاصله لوله از سوراخ های بینی و یا روش استفاده ازماسک تفاوت بوده و برحسب پاسخ می توان روش مناسب را انتخاب نمود.